Co znaczy Kto może zmieniać nasz język?

zł
Mimo ĹĽe od wielu lat obowiÄ…zujÄ…cÄ… walutÄ… w Polsce jest zĹ‚oty (zĹ‚), to ostatnio obserwuje siÄ™ niepokojÄ…co nagminne wykorzystywanie symbolu >zł.
W reklamach, ogĹ‚oszeniach, cennikach, wyciÄ…gach operacji bankowych coraz częściej uĹĽywany jest skrót >>zł zamiast zĹ‚. Niebawem nie tylko samochody i wÄ™giel, lecz i chleb bÄ™dzie sprzedawany w >>>zł-ach (sic!).
Wobec powyĹĽszego

wnioskujÄ™ uĹĽywanie symbolu
>>>>zł
uznać za niewłaściwe

a w Ĺ›lad za tym proszÄ™ wydać zalecenie bankom, spółkom, zwĹ‚aszcza redakcjom prasowym, stosowania tradycyjnego okreĹ›lenia naszej narodowej waluty, jakÄ… jest zĹ‚oty (zĹ‚).
Jako bodaj jedyne odstÄ™pstwo od reguĹ‚y moĹĽna byĹ‚oby zaakceptować wykorzystywanie symbolu >>>>>zł wĹ›ród innych Ĺ›wiatowych walut w tabelach kursowych.

Wysłano 26 grudnia 1997 do Porady Języka Polskiego.




póĹ‚nocna Polska

Wydawać aby siÄ™ mogĹ‚o, ĹĽe juĹĽ dawno Polska zostaĹ‚a podzielona na historyczne i geograficzne dzielnice i regiony. W ostatnich latach obserwuje siÄ™ nowy podziaĹ‚ państwie - Polska PóĹ‚nocna i tak dalej Sporo spółek jawi siÄ™ jako przedstawicielstwa na PolskÄ™ PóĹ‚nocnÄ… i tym podobne
Ponieważ nie istnieją krainy o wspomnianej językowej konstrukcji, przeto

postulujÄ™ uĹĽywanie nazwy w rodzaju
Polska PóĹ‚nocna
uznać za niewłaściwe
a w Ĺ›lad za tym proszÄ™ wydać zalecenia spółkom, w szczególnoĹ›ci redakcjom prasowym, aby w omawianych sytuacjach stosowaĹ‚y nazwy w rodzaju
póĹ‚nocna Polska.

Przed zjednoczeniem Wietnamu funkcjonowaĹ‚y nieoficjalne nazwy paĹ„stw - Wietnam PóĹ‚nocny i Wietnam PoĹ‚udniowy. Aktualnie moĹĽna zwiedzać póĹ‚nocny i poĹ‚udniowy Wietnam.
Podobnie - przed zjednoczeniem Niemiec były Niemcy Zachodnie i Niemcy Wschodnie. Aktualnie odwiedzamy znajomych w zachodnich i we wschodnich Niemczech.
Zatem - okreĹ›lenie nazwy geograficznej piszemy przed tÄ… nazwÄ… zaczynajÄ…c od maĹ‚ej litery: część póĹ‚nocna i poĹ‚udniowa Morza PóĹ‚nocnego, wody ĹĽóĹ‚te i czerwone Morza Ĺ»óĹ‚tego i Morza Czerwonego, wybrzeĹĽe póĹ‚nocne Ameryki PoĹ‚udniowej...

Wysłano 27 grudnia 1997 do Porady Języka Polskiego.




Czechy

zazwyczaj stosuje siÄ™ nieoficjalne nazwy paĹ„stw - Polska, Australia, Meksyk, Norwegia, Czechy... To ostatnie wymienione paĹ„stwo nazbyt czÄ™sto okreĹ›lane jest jako Republika Czeska. Nazewnictwo to byĹ‚oby uzasadnione w razie wymieniania wszystkich paĹ„stw w oficjalnej formie - Rzeczpospolita Polska, ZwiÄ…zek Australijski, Stany Zjednoczone Meksyku, Królestwo Norwegii i (wĹ‚aĹ›nie) Republika Czeska.
PowyĹĽszy brak konsekwencji wynika - jak sÄ…dzÄ™ - nie tyle z mody, co z kĹ‚opotów jÄ™zykowych, jakie majÄ… Anglosasi z przetĹ‚umaczeniem nazwy Czechy na swój Ĺ›wiatowy jÄ™zyk - Czech Republic. Podobna przypadek ma miejsce z napisem Czech Team stosowanym na koszulkach czeskich reprezentantów w czasie odbywajÄ…cych siÄ™ miÄ™dzynarodowych zawodów sportowych.
W zwiÄ…zku z tym, ĹĽe my, Polacy, nie mamy takich anglosaskich kĹ‚opotów, przeto

proponujÄ™ uĹĽywanie nazwy
Republika Czeska
w opisanym przypadku uznać za nietrafione,
a w ślad za tym proszę wydać redakcjom i instytutom kartograficznym zalecenie stosowania bardziej lapidarnej nazwy
Czechy.

wykorzystywanie określenia Czechy, zwłaszcza na mapach, ma i tę zaletę, że w razie ewentualnej zmiany oficjalnej nazwy wspomnianego państwa, nie zajdzie konieczność zamiany map.
Powyższe rozważania dotyczą także, choć w mniejszym zakresie, stosowania nazwy Republika Słowacka zamiast Słowacja.

Wysłano 17 września 1998 do Porady Języka Polskiego.




aleja Stoczniowców

JeĹĽeli nazwa mikro- albo makrogeograficzna skĹ‚ada siÄ™ z przynajmniej dwóch czĹ‚onów, z których pierwszy jest rzeczownikiem, zaĹ› drugi jest okreĹ›leniem odpowiadajÄ…cym na pytania jaki, czyj, to wszystkie rozpatrywane wyrazy

proponuję pisać
od duĹĽej litery.

Zatem -
nie >aleja Stoczniowców a >>aleja Stoczniowców
nie ulica Zwycięstwa a >>ulica Zwycięstwa
nie plac Kaszubski a Plac Kaszubski
nie skwer Kościuszki a Skwer Kościuszki
nie bulwar Nadmorski a Bulwar Nadmorski
nie trasa Łazienkowska a Trasa Łazienkowska
nie nabrzeże Albańskie a Nabrzeże Albańskie
nie cmentarz Łostowicki a Cmentarz Łostowicki
nie jezioro Drwęckie a Jezioro Drwęckie
nie morze Ĺšródziemne a Morze Ĺšródziemne
nie ocean Spokojny a Ocean Spokojny
nie góra KoĹ›ciuszki a Góra KoĹ›ciuszki
nie las Kabacki a Las Kabacki
nie pomnik Ludzi Morza a Pomnik Ludzi Morza
nie dworzec Białoruski a Dworzec Białoruski
nie most ĹšlÄ…sko-DÄ…browski a Most ĹšlÄ…sko-DÄ…browski

Niektóre z powyĹĽszych terminów sÄ… juĹĽ od dawna pisane w proponowanej formie, lecz celowo zostaĹ‚y przemieszane wspólnie z jeszcze nieuznanymi formami, by przekonać sceptyków do zunifikowanej zasady proponowanej na wstÄ™pie.
Powyższe propozycje nie dotyczą - a zatem nie naruszają dotychczasowej pisowni przykładowych określeń - kontynent Europa, państwo Polska, stolica Warszawa, miasto Gdynia, dzielnica Redłowo, morze Bałtyk, wyspa Wolin, rzeka Wisła, jezioro Śniardwy, wodospad Niagara, cieśnina Dardanele, zatoka Alaska, >>>aleja Zakręt...

Wysłano 19 września 1998 do Porady Języka Polskiego.

Ukrain

aktualnie funkcjonujÄ…ca nazwa mieszkaĹ„ca Ukrainy, to Ukrainiec. Niestety, w odczuciu wielu Polaków, koĹ„cówka -niec niektórym okreĹ›leniom dodaje zabarwienie pejoratywne (Japoniec, Amerykaniec, Afrykaniec, MoĹ‚dawianiec, Marokaniec, Meksykaniec, Italianiec, Afganiec, Hiszpaniec, Filipiniec), przeto

proponujÄ™ uĹĽywanie nazw
Ukrainiec - Ukraińcy
uznać za nietrafione,

a w ślad za tym proszę wydać zalecenie stosowania bardziej sympatycznych nazw
Ukrain - Ukraini.

Powyższą zasadę proponuję rozciągnąć także na określenie mieszkańca Czeczenii (Czeczen a nie Czeczeniec), Słowenii (Słowen a nie Słoweniec), Wybrzeża Słowińskiego (Słowin a nie Słowiniec) itd. (podobnie do nazwy Rumun).

Zatem

Ukrain, Czeczen, SĹ‚owen, SĹ‚owin - Rumun
Ukraina, Czeczena, SĹ‚owena, SĹ‚owina - Rumuna
Ukrainowi, Czeczenowi, SĹ‚owenowi, SĹ‚owinowi - Rumunowi
Ukraina, Czeczena, SĹ‚owena, SĹ‚owina - Rumuna
Ukrainem, Czeczenem, SĹ‚owenem, SĹ‚owinem - Rumunem
Ukrainie, Czeczenie, SĹ‚owenie, SĹ‚owinie - Rumunie

i

Ukraini, Czeczeni, SĹ‚oweni, SĹ‚owini - Rumuni
Ukrainów, Czeczenów, SĹ‚owenów, SĹ‚owinów - Rumunów
Ukrainom, Czeczenom, SĹ‚owenom, SĹ‚owinom - Rumunom
Ukrainów, Czeczenów, SĹ‚owenów, SĹ‚owinów - Rumunów
Ukrainami, Czeczenami, SĹ‚owenami, SĹ‚owinami - Rumunami
Ukrainach, Czeczenach, SĹ‚owenach, SĹ‚owinach - Rumunach.

Wysłano 20 września 1998 do Porady Języka Polskiego.

Województwo Pomorskie
Celem ujednolicenia zasad pisowni
nazw własnych proponuję pisać
od duĹĽej litery
takĹĽe nazwy historycznych i wspóĹ‚czesnych
okrÄ™gów administracyjnych.

Zatem -

nie województwo gdaĹ„skie a Województwo GdaĹ„skie
nie województwo pomorskie a Województwo Pomorskie
nie pow. radomski a >pow. Radomski
nie ziemia dobrzyńska a Ziemia Dobrzyńska
nie gmina białowieska a Gmina Białowieska

Propozycja ta jest logicznym rozciągnięciem uznanej zasady każącej pisać -
Morze Bałtyckie a nie morze bałtyckie
PóĹ‚wysep Skandynawski a nie póĹ‚wysep skandynawski
Pustynia Błędowska a nie pustynia błędowska
Puszcza Kampinoska a nie puszcza kampinoska
Królestwo Polskie a nie królestwo polskie.

W zwiÄ…zku z obecnymi zmianami administracyjnymi wydaje siÄ™, ĹĽe decyzja o pisaniu nazw wĹ‚asnych od duĹĽej litery winna być podjÄ™ta moĹĽliwie niezwĹ‚oczne - niebawem bÄ™dÄ… realizowane stemple, druki, wizytówki > i szyldy nowo powstajÄ…cych organów administracyjnych.
Proponowana pisownia podniesie rangÄ™ omawianych okrÄ™gów, a co waĹĽniejsze - wyeliminuje niezrozumiaĹ‚Ä… zasadÄ™ pisania omawianych nazw wĹ‚asnych od maĹ‚ej litery, która to zasada byĹ‚a i tak skrzÄ™tnie omijana (wszystkie litery pisano jako duĹĽe...).

Wysłano 16 grudnia 1998 do Porady Języka Polskiego.

Gdynianka

Obecna zasada mówi, ĹĽe nazwy mieszkaĹ„ców miast, wsi, osiedli pisze siÄ™ maĹ‚Ä… literÄ…, zaĹ› nazwy mieszkaĹ„ców obszarów, prowincji, stanów, paĹ„stw, państwoów, krain historycznych, wysp i pozostaĹ‚ych kategorii geograficznych pisze siÄ™ od duĹĽej litery. Znaczy to, ĹĽe piszemy andorczyk a. Andorczyk, ateĹ„czyk a. AteĹ„czyk, berliĹ„czyk a. BerliĹ„czyk, brandenburczyk a. Brandenburczyk, koryntyjczyk a. Koryntyjczyk, kuwejtczyk a. Kuwejtczyk, liberyjczyk a. Liberyjczyk, luksemburczyk lub Luksemburczyk, Ĺ‚owiczanin a. Łowiczanin, monakijczyk a. Monakijczyk, meksykanin a. Meksykanin, nowojorczyk a. Nowojorczyk, orleaĹ„czyk a. OrleaĹ„czyk, panamczyk a. Panamczyk, singapurczyk a. Singapurczyk, poznaniak a. Poznaniak ( albo poznaĹ„czyk a. PoznaĹ„czyk ( albo poznanin a. Poznanin), rzymianin a. Rzymianin, spartanin a. Spartanin... (CzyĹĽby przed wojnÄ… sopocianie byli GdaĹ„szczanami w Wolnym MieĹ›cie GdaĹ„sku?). PoniewaĹĽ byĹ‚o (juĹĽ historia), jest i - być moĹĽe - jeszcze bÄ™dzie sporo paĹ„stw-miast, przeto wspomniany dualizm w pisowni niektórych nazw mieszkaĹ„ców jest znacznym utrudnieniem dla Polaków i cudzoziemców zgĹ‚Ä™biajÄ…cych tajniki trudnego (i bez tego!) naszego jÄ™zyka. W innych jÄ™zykach nie ma aĹĽ tak oryginalnej zasady. Nie bardzo teĹĽ wiadomo, dlaczego w demokratycznym państwie opisujemy niektórych obywateli duĹĽÄ… literÄ…, zaĹ› innych tylko maĹ‚Ä…... Nie jest znana geneza owego dualizmu: kto i czym kierowaĹ‚ siÄ™ ustalajÄ…c rzeczony jÄ™zykowy dziwolÄ…g.
PoniĹĽej pozwoliĹ‚em sobie wynotować (SĹ‚ownik ortograficzny jÄ™zyka polskiego pod redakcjÄ… MieczysĹ‚awa Szymczaka, PWN, Warszawa 1981) szereg nazw mieszkanek rozmaitych geograficznych regionów. Konia z rzÄ™dem temu, kto w czasie odczytywania nazw niewÄ…tpliwych dam, bezbĹ‚Ä™dnie okreĹ›li wielkoĹ›ci pierwszych liter... JeĹ›li mieszka w kilkunastomilionowym mieĹ›cie, opisuje siÄ™ jÄ… maĹ‚Ä… literÄ…, lecz jeĹ›li jest jedynÄ… mieszkankÄ… - zatem juĹĽ nie bezludnej wyspy - honorujemy jÄ… wielkÄ… literÄ…...

aĹ‚matka, AĹ‚tajka, Amharka, ammanka, Andegawenka, Apulijka, asuanka, Asyryjka, Awarka, bakijka, Balijka, Banglijka, Baskijka, bazylejka, Beduinka, bejrutka, Bengalka, bernenka, Bhutanka, BiaĹ‚orusinka, biaĹ‚ostoczanka, Brabantka, Bretonka, Brytyjka, Bukowinka, Chinka, czorsztynianka, Czuwaszka, Dahomejka, dÄ…browianka, delhijka, erewanka, Estonka, Etruska, Filipinka, Finka, Frankonka, Galijka, gdynianka, genuenka, Ghanka, hanojka, Hawajka, hawanka, Hinduska, Iberyjka, Inflantka, Jakutka, Jamajka, Jawajka, Judejka, kabulka, Kabylka, Kananejka, Karaibka, Karelka, Kaszubka, kocczanka, kolnianka, kopenhaĹĽanka, Koptyjka, ksiÄ…ĹĽanka, Kurlandka, Lakonka, Lankijka, Laponka, Lechitka, lizbonka, Lombardka, londynka, Lotarynka, Lozanka, lublanka, Madziarka, Malajka, malborka, Maledywka, Malgaszka, Maltanka, marburka, marsylianka, maskatka, Mesenka, mesynka, modenka, MongoĹ‚ka, moskwianka, Multanka, Nepalka, Niemka, Nigerka, nikozyjka, norymberka, Nowogwinejka, nowohucianka, Nubijka, Omanka, oranka, Osetyjka, ostendka, Palestynka, Papuaska, Patagonka, pekinka, phenianka, Polka, Pontyjka, Portorykanka, PrasĹ‚owianka, przemyĹ›lanka, rawianka, rudzianka, Rumunka, ryĹĽanka, Saharyjka, sajgonka, Samarytanka, Samoanka, Sardynka, Sarmatka, Senegalka, sĹ‚awnianka, SĹ‚owenka, SĹ‚owianka, sofijka, strasburka, Styryjka, Sundajka, Sycylijka, Syjamka, Syryjka, Szkotka, sztokholmka, Szwabka, ĹšlÄ…zaczka, TadĹĽyjka, Tajwanka, tangerka, Tanzanka, Tasmanka, taszkientka, teheranka, tiranka, Togijka, tokijka, toledanka, triestenka, Trojanka, tucholanka, tulonka, tunetanka, turczanka, Turczynka, Turkmenka, turynka, Tybetanka, Tyrolka, Udmurtyjka, uĹ‚anbatorka, Uzbejka, Walijka, Walonka, waĹ‚czanka, Warmiaczka, warszawianka, Watykanka, wersalka, Westfalka, WÄ™gierka, wiedenka, Wietnamka, wilnianka, Wirtemberka, wĹ‚ochowianka, WĹ‚oszka, woĹ‚gogradka, WoĹ‚oszka, wrzeĹ›nianka, zabrzanka, zakopianka, Zambijka, zamoĹ›cianka, zaporoĹĽanka, zgierzanka, Ĺ»ydówka.

Wobec powyĹĽszego
proponuję ujednolicić pisownię -
wszystkie nazwy mieszkaĹ„ców piszemy duĹĽÄ… literÄ…
niezaleĹĽnie od kategorii geograficznej
miejsca ich zamieszkiwania.

Wysłano 13 grudnia 1998 do Porady Języka Polskiego.

Regulamin Porady Języka Polskiego
Do zadań Porady należy:
upowszechnianie wiedzy o języku polskim > i proponowanie odpowiednich form językowych;
rozstrzyganie wątpliwości językowych co do słownictwa, gramatyki, wymowy, ortografii, interpunkcji > i stylistyki;
poszukiwanie rozwiÄ…zaĹ„ w dziedzinie uĹĽywania jÄ™zyka polskiego w róĹĽnych dziedzinach;
wyraĹĽanie opinii o formie jÄ™zykowej tekstów przeznaczonych do komunikacji publicznej;
wypowiadanie siÄ™ w kwestii przepisów ortograficznych i interpunkcyjnych;
opiniowanie nazw proponowanych dla nowych towarów ( albo usĹ‚ug;
otaczanie szczególnÄ… opiekÄ… kultury jÄ™zyka polskiego w nauczaniu szkolnym.
ponadto, w Deklaracji wstÄ™pnej, Porada zwraca siÄ™ do spoĹ‚eczeĹ„stwa o wspóĹ‚pracÄ™ w ważnych dla caĹ‚ego narodu staraniach o wĹ‚aĹ›ciwy ksztaĹ‚t i rozwój jÄ™zyka polskiego we wszystkich jego spoĹ‚ecznych zastosowaniach.

Prawda, że zapisy mamy szczytne, tylko z realizacją bywają kłopoty...

PS Na załączonej fotografii widać dawny Słownik polsko francuzki. Dzisiaj uznalibyśmy to za błąd, zaś poradnik miał aby tytuł Słownik polsko-francuski. Ktoś jednak zmienił zasady...