Co znaczy Puzle w skrablach

Rumia słynie z corocznych dyktand z j. polskiego. Kiedy przeczytałem, iż tamże odbędą się VI Mistrzostwa Wybrzeża w Scrabble, coś zazgrzytało. Oczywiście - wyraz scrabble w zestawieniu z ideą dyktanda z języka ojczystego! Gdyby nie było wzmianki o Rumi (zapisywanej regularnie poprzez rodaków spoza Trójmiasta jako Rumii), to można byłoby sądzić, iż owe mistrzostwa odbywają się w mieście Scrabble (jak igrzyska w Grenoble)...

Scrabble [skrejbl] jest grą słowną opracowaną poprzez Alfreda Buttsa w 1931 roku. Równocześnie to jest nazwa chroniona prawami autorskimi, zatem w tym sensie nie podlega tłumaczeniu. Być może ktoś powoła się na prawną ochronę z tego powodu, jednak chciałbym zauważyć, iż gdyby ktoś zastrzegł handlowe nazwy typu Tennis, Zeppelin, Diesel, Computer, Curie, to przecież absurdem byłoby żądanie od nas niestosowania polskich słowoów - tenis, cepelin, dizel, komputer, kiur. Oczywiście, jeżeli wymienione nazwy wchodzą w skład nazwy własnej (na przykład handlowej albo imprezy sportowej), to wówczas piszemy wg oryginalnej nazwy. Zresztą scrabble po polsku nawiązuje do bazgrania i do szukania, zatem twórca nie wymyślił nowego wyrazu, ale zastosował znane definicja. Można byłoby zastanowić się, co poczęliby cudzoziemcy, gdyby pewien nasz rodak wymyślił równie świetną grę pod nazwą... gżegżółka i... zastrzegłby jej nazwę.
Zatem - VI Mistrzostwa Wybrzeża w Skrablach; podobnie w Szachach, w Tenisie, w Krykiecie, a nie Mistrzostwa w Szachy, w Tenis, w Krykiet, a z pewnością nie Mistrzostwa w Chess, w Tennis, w Cricket.

Oficjalny leksykon polskiego scrabblisty został wydany poprzez Polską Federację Scrabble. Ciekawe, iż ludzie, którzy znają j. polski jak niewiele kto, interesują się językiem ojczystym, na pewno kontaktują się z mniej albo bardziej znanymi polonistami; otóż ci ludzie posługują się... angielską polszczyzną! Oczywiście, istnieje jeszcze sposobność – to nie poloniści i skrabliści się mylą, lecz to autor tego wywodu błądzi!
Istnieje Polski Związek Warcabowy, Polski Związek Szachistów i Polski Związek Hodowców Trzmieli, zatem może Polska Federacja Skrablowa lub Polska Federacja Skrablistów albo Polska Federacja Skrabli ewentualnie Polska Federacja „Skrable", jednakże nie Polska Federacja Scrabble!

leksykon Onet/Wilga pokazuje, jak Polak Polakowi może skomplikować słowniczek języka ojczystego, a więc obrzydzić językowe życie –
ten scrabble lub te scrabble, tego scrabble lub scrabble´a, tych scrabbli, tym scrabble lub scrabble´em, tym scrabblom.
Nasz język należy do najtrudniejszych i to bez oryginalnych udziwnień. A > leksykon wyraz scrabble proponuje wymawiać dwojako –
(czytaj: [ten] skrabl lub [te] skrable) ‘gra planszowa, polegająca na układaniu słów w różnych kombinacjach przestrzennych z żetonów z literami’: Grać w scrabble lub w scrabble’a.
Zatem mamy trzy możliwości (dwie jako biernikowe wahania mianownikowo-dopełniaczowe) – gram w skrabl/skrabla (biernik liczby pojedynczej; pod. gram w bilard/bilarda) lub gram w skrable (liczba mnoga; pod. gram w szachy).
jeżeli chciałoby się wymawiać nazwę gry „z angielska”, to wymowa jest i tak inna od tej zaproponowanej w pytaniu, gdyż > leksykon angielsko-polski sugeruje wymowę jako skrejbl.

Koszmar - niejeden prof. spoza polonistycznej branży miałby poważne trudności z bezbłędnym powtórzeniem powyższych kilku słowoów (rzekomo!) polskich. Można przeprowadzić testy na uczelniach... I te wyrazy mogą występować w dyktandach z j. polskiego? Oczywiście! Takie ich prawo, a polskich układaczy dyktand wola albo kaprys, by je w angielsko-polskiej wersji tam umieścić!

Jakże życie Polaków byłoby prostsze, gdyby nie wymyślano słowoów polskawo-angielskawych i „od samego początku” rozpowszechniano aby najprostsze (a polskie!) rozwiązania...

aktualnie w czasie skrablowych (wg omawianej propozycji) turniejów można stosować (istnieje aktualizowany lista) jedynie (te) scrabble, (te) puzzle i (jeden) puzzel. A można aby przecież układać pełną gamę „bardziej” polskich słowoów, do tego „rozsądniejszych” i byłoby ich zwyczajnie... więcej!

W poradni językowej www.poradnia.pwn.pl zarówno zadający pytania, jak odpowiadający, stosują wyłącznie angielskie odpowiedniki proponowanego wyrazu skrable. Na oficjalnej witrynie Polskiej Federacji Scrabble www.pfs.org.pl dostrzegamy u szczytu strony napis Scrabble w Polsce ułożony ze skrabli (wg tej propozycji).

"Osobliwą grupę ludzi o sporym słowniku biernym stanowią gracze w scrabble. lecz zarazem są oni odpowiednikiem na to, iż bierna znajomość słowa może być bardzo ograniczona. by korzystać jakiegoś słowa w grze, nie trzeba wiedzieć, co ono oznacza – wystarczy wiedzieć, iż należy do j. polskiego i spełnia warunki dopuszczalności w grze". – zauważa prof. Mirosław Bańko.

Układanka obrazkowa to >>aktualnie puzzle, zaś pojedynczy obiekt tej łamigłówki to puzzel. Powinno być jednak – układaliśmy puzle w pocie czoła a ostatni puzel ( albo ostatniego puzla) wstawiliśmy dopiero po paru godzinach.

Co ciekawe, aktualny słowo puzzle (jako nibypolski – tu również dziwacznie zachowują się słowniki, a właściwie ich autorzy; wg nich powinno być niby-polski) nie jest wymawiany ani z angielska [pazl], ani z niemiecka [pucle], co można uznać za przejściowa fazę ku polskiej wersji puzle [puzle].

Oczywiście, pojedynczy obiekt to skrabel i puzel (podobnie mebel) ze zbioru skrable i puzle (podobnie meble), a więc jeden obiekt spośród kompletu skrabli i puzli (podobnie mebli). Nasz język powinien być przyjazny już na poziomie przedszkola.

Czyż nie jest łatwiejsza (dla polskiego ucznia i emeryta) deklinacja –
ten mój pierwszy skrabel – puzel (mebel) / te moje pierwsze skrable – puzle (meble)?
i -
nie mamy tego plastykowego skrabla - puzla (mebla) / tych plastykowych skrabli - puzli (mebli);
przyglądam się temu zielonemu skrablowi - puzlowi (meblowi) / tym zielonym skrablom - puzlom (meblom);
znowu widzę ten porysowany skrabel - puzel (mebel); ewentualnie tego porysowanego skrabla - puzla (mebla) / te porysowane skrable - puzle (meble);
nie mogę sobie poradzić z tym zdeformowanym skrablem - puzlem (meblem) / z tymi zdeformowanymi skrablami - puzlami (meblami);
zapomnijmy o tym zgubionym skrablu - puzlu (meblu) / o tych zgubionych skrablach - puzlach (meblach)?

Północnoamerykański niedźwiedź to po angielsku grizzly (staroangielskie grisel). Polskie słowniki zgadzają się na jedno z notując grizli, co powinno być argumentem w tworzeniu słowoów skrable i puzle. A ów miś po polsku mógłby brzmieć bardziej swojsko - gryzel, gryzla, gryzlowi, gryzla, gryzlem, gryzlu; gryzle, gryzli (raczej nie gryzlów), gryzlom, gryzle, gryzlami, gryzlach.

Gdyby uznać wyrazy skrabel - skrable > i puzel - puzle za polskie, to wpisywałyby się one w ciąg znanych już naszych słów –
bajzel bajzle bąbel bąble bubel buble cypel cyple debel deble dizel dizle (słowniki wolą jednak niepolskie wyrazy diesel diesle) dybel dyble dyszel dyszle farfocel farfocle fąfel fąfle feldfebel feldfeble fuzel fuzle handel handle hebel heble hycel hycle jubel juble kabel kable kafel kafle kapsel kapsle kartofel kartofle kaszel kaszle kibel kible kitel kitle knebel kneble knedel knedle knypel knyple kogel-mogel kogle-mogle krężel krężle kufel kufle kumpel kumple kundel kundle kurdupel kurduple marsel marsle mendel mendle mitel mitle nobel noble opel ople pantofel pantofle pędzel pędzle pohybel pohyble popychel popychle precel precle pudel pudle pytel pytle raszpel raszple rondel rondle rozbratel rozbratle rubel ruble rudel rudle rumpel rumple rydel rydle skobel skoble sopel sople stempel stemple strudel strudle szczebel szczeble sznycel sznycle szpadel szpadle szpicel szpicle szpindel szpindle sztaksel sztaksle sztapel sztaple szwindel szwindle topsel topsle trznadel trznadle wafel wafle weksel weksle werbel werble węgiel węgle wróbel wróble zydel zydle.

Jak widać na powyższych przykładach – pary słowoów w obu liczbach gramatycznych różnią się jedynie odwróconymi (lustrzanymi) zakończeniami
-el/-le. W języku angielskim (w liczbie pojedynczej) jest szereg słów mających zakończenia -le, które są identyczne z polskimi (w liczbie mnogiej) odpowiednikami (cable - kable, capsule - kapsle, double - deble, kibble - kible, poodle - pudle, rouble - ruble, triangle - triangle, waffle - wafle).

Mistrz polskiej ortografii, Maciej Malinowski, omawia tytułowe hasła na swojej witrynie –
"wg Nowego słownika poprawnej polszczyzny PWN (A. Markowski) możemy się dziś posługiwać tym wyrazem na trzy metody: to scrabble, te scrabble i kolokwialnie ten scrabble (niemożliwa jest forma ten scrabbel, jak ten puzzel; cóż aby to miało znaczyć?) W pierwszym wypadku i trzecim wymawiamy [to skrabl, [ten skrabl], w drugim [te skrable]. Gra się więc w to scrabble [skrabl] (w rodzaju nijakim słowo ten pozostaje nieodmienny), w tego scrabble'a [tego skrabla] (tutaj rodzaj męski i odmiana: temu scrabble'owi, z tym scrabblem, o tym scrabble'u) lub w te scrabble [te skrable] (odmiana: tych scrabbli, tym scrabblom, z tymi scrabblami, o tych scrabblach)".

Przypomnijmy, iż słowniki mają również z tym scrabble’em.
Prawda, jakie to proste?! To nie zwyczajni Polacy takie dziwactwa wymyślają – to nasi poloniści. lecz > jeżeli ich zapytać, to twierdzą, iż oni jedynie rejestrują istniejące wyrazy, iż oni ich nie lansują... Przecież naród polski w swojej wielkiej masie i w swojej ludowej mądrości nie wymyśliłby takich zawiłości; przecież czuć tu kaprysy z pogranicza absurdu filozoficzno-polonistycznego, co zresztą zauważa cytowany mistrz - Z czasem językoznawcy postanowili jednak... skomplikować nam życie!

Układając słowniki mają również kłopoty z wyrazami pochodnymi i tworzą na światowych polskich salonach dwojakie dziwactwa - scrabble'owy > i scrabblowy, czyżby również puzzlowy, kiedy najprostsze rozwiązanie leży na progu zwykłego polskiego domu – skrablowy > i puzlowy?! Wszak - cyplowy deblowy dizlowy handlowy kablowy kaflowy kuflowy meblowy niklowy pantoflowy rublowy soplowy stemplowy waflowy wekslowy węglowy.

Zatem - będą grali skrabliści (nie scrabbliści); wybitne skrablistki (nie scrabblistki); znani skrablowi (nie scrabblowi) wyjadacze; skrablowa (nie scrabble'owa) rutyna; to zostało zagrane iście skrablowo (nie scrabble'owo) a. skrabliście (nie scrabbliście).
Australijska odmiana buszu to scrub [skrab] (z angielskiego:), lecz przecież mamy już polskie wyraz skrub.

Słowa powinny być przyjmowane do języka w sposób dla niego naturalny. Spójrzmy na podobny słowo skrupuł - (z angielskiego:) scruple, franc. scrupule, wł. scrupolo, z łaciny scrupulus, hol. scrupule, hiszp. escrúpulo. Czy dostrzegamy jakieś wskazówki?


Po powyższych rozważaniach -

proponuję zaakceptować polskie wyrazy
skrabel/skrable, puzel/puzle
i wpisać je do naszego słownika

ignorując niepolskie a źródłowe słowa.

Są kłopoty z polskimi określeniami członków zespołu The Beatles – Bitlesi czy Bitelsi? A jeden z nich to Bitles czy Bitels? No i ich fani ( albo (dawniej) osoby upodabniające się do nich – bitlesi czy bitelsi? A może pójść na kompromis? Skoro jeden skrabel, puzel, gryzel, to jeden bitels, zaś > jeżeli dwa skrable, puzle, gryzle, to dwaj bitlesi?

Wracając do nazwy francuskiego miasta Grenoble – w naszym języku jest wymawiana z francuska i jest nieodmienna. A można byłoby ustalić polską nazwę Grenoble (liczba mnoga o wzorze wg otrzymali trzy noble - nagrody Nobla). Zatem - Na tej mapie nie ma Grenobli, Grenoblom poświęcimy więcej czasu, Ze szczytu widzimy odległe Grenoble, Pod Grenoblami doszło do tragicznej katastrofy polskiego autokaru, O Grenoblach opowiadano godzinami.

To Los gra w kości i żongluje skrablami > i puzlami naszego życia. również na ostatnim zakręcie autobusu, przed mostem niedaleko Grenobli.

Wysłano 6 sierpnia 2007 do Porady j. polskiego