Co znaczy Polska kultura alternatywna w dobie lat osiemdziesiątych– „Pokolenie 89"

Definicja: Od Jaruzelskiego do Punk Rocków, a więc rzecz o Stanie Wojennym widziana oczyma kultury kontestacyjnej. Tak w ogromnym skrócie można zrelacjonować video „Pokolenie ‘89” w reżyserii Marii Zmarz-Koczanowicz.
video ten, podobnie jak debiutancki krótki metraż „Każdy wie kto za kim stoi”, a również młody dokument „Dzieci rewolucji” czerpie pomysły z szarej codzienności. Szarej, aczkolwiek przesyconej sporą ilością wielobarwnych postaci.
Narratorami, a więc w tym przypadku tak zwanymi „gadającymi głowami”, są pomiędzy innymi: Marcin Meller – aktualnie publicysta „Polityki” i redaktor naczelny „Playboy’a”, Paweł Piskorski – były prezydent Warszawy, Paweł Bravo – publicysta Rzeczpospolitej, Krzysztof Varga – poeta i szef działu kultury Gazety Wyborczej, Anna Smółka – dyrektor Departamentu Komunikacji Korporacyjnej i Jakub Wygnański – jedna z najważniejszych postaci polskiego środowiska organizacji pozarządowych.
Każdy z nich wspomina nie tak dawne jeszcze czasy młodości wtopione w atmosferę życia studenckiego tętniącego przed i za murami Uniwersytetu Warszawskiego.
Czarno-białe zdjęcia przeplatane są między wypowiedziami bohaterów i filmami archiwalnymi. Przypomina to nieco amerykański sposób realizacji > videoów dokumentalnych.
Reżyserka stara się pokazać widzom panujący wówczas nihilizm, odbywające się manifestacje i tworzenie się nieformalnych grup awangardowych.
Zanim jednak pokazane zostają archiwalia z koncertów punk rockowych, oczom widzów ukazuje się historia. Dniem proklamującym jedno z najistotniejszych wydarzeń PRL-u jest 13 grudnia 1981 roku, a więc okres wprowadzenia Stanu Wojennego.
Każda z „gadających głów” na swój zindywidualizowany sposób opisuje słynną zimę ’81, a więc wjazd czołgów na polskie drogi.
Warto dodać, że operatorzy dokumentu wyraźnie stosowali montaż zbliżeniowy, po to aby skierować wzrok widzów na pewne przedmioty. Można zauważyć pomiędzy innymi najazd na milicjantów, porozrzucane ulotki i uliczne plakaty alarmowe.
Autorka dokumentu nie stara się jednak wpłynąć na opinię publiczną jednowymiarowym spojrzeniem na sprawę. Dowodem jest choćby jeden z bohaterów wyjaśniający powód grudniowej absencji. Opowiadał, iż w trakcie wybuchu Stanu Wojennego przebywał akurat w Afryce. Później koledzy wyrzucali mu, że nie ma definicje o straconym dla niego kawałku historii.
„Pokolenie ‘89” to nie tylko świat polityki i studenckiego buntu. To również hołd religijny oddany Janowi Pawłowi II przez „Ojcze Nasz” – modlitwy odmawianej na cześć przyjazdu papieża do Polski.
Następnie Koczanowicz stara się oddać klimat lat osiemdziesiątych, które w Polsce kojarzone są pomiędzy innymi z NZS – Niezależnym Zrzeszeniem Studentów, będącym sprzeciwem społeczeństwa wobec ówczesnego reżimu politycznego – i z Pomarańczową Alternatywą – happeningiem nawiązującym do holenderskiego ruchu Provo z lat sześćdziesiątych.
Wspomniany w filmie strajk studencki na Uniwersytecie Warszawskim nawiązywał do hippisowskich demonstracji z marca 1968 roku. Ruch masowy lat sześćdziesiątych łączył szerokie rzesze młodzieży walczącej przeciw imperializmowi amerykańskiemu. W 1968 roku, w momencie konwencji Partii Demokratycznej, ruch komun artystycznych zorganizował własną największą akcję o nazwie „Festiwal Życia”. Chodziło o rozładowanie napięcia wśród ludzi przybyłych na kontestację zorganizowaną w odpowiedzi na zjazd partyjny.
Lata osiemdziesiąte w Polsce to częste demonstracje, okrzyki, młodzieńczy entuzjazm i kult skórzanej kurtki. W czasie zwierzeń w budziła się w ludziach żywa tęsknota za Powstaniem Warszawskim. Polscy studenci również pragnęli być solidarni, co wyraźnie pokazują nam kadry z tamtych lat.
Realizatorzy filmu zadbali o to, aby każdemu wydarzeniu towarzyszyła odpowiednia oprawa muzyczna.
Wśród ścieżki dźwiękowej wykorzystanej na potrzeby dokumentu znalazła się muzyka kojarzona głównie ze słynnym festiwalem w Jarocinie, który później przyjął nazwę Festiwal Muzyków Rockowych. Widzowie mogli rozpoznać utwory typu „Generacja poroniona”, „Mieszkam w Polsce” i „Zmiany” i zespoły takie jak: Kult, Perfect i HEY z Kasią Nosowską na czele. Sam Marcin Meller nazwał Jarocin „wentylem bezpieczeństwa”, który w istocie zrzeszał przedstawicieli kultury alternatywnej.
następne sceny dokumentu koncentrują uwagę widza na reklamowych sloganach i odważnych stwierdzeniach.
Można usłyszeć choćby sardoniczny wierszyk „Na drzewach zamiast liści będą wisieć komuniści” – Marcin Meller wypowiada ten slogan na jednym ze zgromadzeń przeciwko rządom KC PZPR. Do innych należy: „Chcesz mieć telefon – głosuj na mnie”.
To tylko niektóre hasła reklamowe pojawiające się na ścianach budynków. Wśród innych sloganów można było znaleźć pejoratywne spojrzenie na postać Jacka Kuronia. Na górze widniejące zdanie: „Spotkaj się z Jackiem Kuroniem, on ma coś do powiedzenia”, a pod nim szyderczy komiks z Żydkami mówiącymi „A co on tam powie…”.
później przychodzi kolej na erę Leszka Millera i Aleksandra Kwaśniewskiego i jego aparat władzy
Maria Zmarz-Koczanowicz pokazuje, iż wybory 1991 wygenerowały nowe pokolenia. Mamy do czynienia z prywatyzacją, gospodarką wolnorynkową i powstawaniem nowych miejsc pracy.
Prywatny interes przesłania zatem dawne idee wolności, zaś dawna filozofia życiowa odchodzi w zapomnienie.
W 1991 roku Douglas Coupland, kanadyjski poeta, wydał książkę zatytułowaną Generacja X. Mówi ona o społeczności ludzi urodzonych między 1961 a 1981 rokiem, którzy nie wiedzą, dokąd zmierzają i nie umieją odnaleźć sensu własnej egzystencji. Litera „X” znaczy niewiadomą, ponieważ generacja ta jest pokoleniem bez tożsamości, zagubionych we współczesnym chaosie, szukających ratunku w alkoholu, narkotykach i komputerowym świecie. Gdyż nie widzą oni dla siebie przyszłości, regularnie uciekają się także do samobójstw. Podręcznik Couplanda to są historie zwyczajnych ludzi, zmagających się z problemami bezrobocia, ludzi, których łączy młody wiek i bezbarwna rzeczywistość. Ich wspólnym wrogiem są instytucje państwowe i prawne ograniczenia.
"Pokolenie '89" śmiało można ochrzcić mianem generacji bez tożsamości. W dobie nowego ustroju polityczno-gospodarczego, ludzie ci zatracili pierwotne ideały i wyznawane wartości. Działacze dawnej kultury kontestacyjnej otrzymali pracę za stosowne płaca. Wielu z nich zostało wówczas redaktorami i dyrektorami ogromnych koncernów medialnych.
Jednym z ostatnich komentarzy bohaterów filmowych był cytat Vargi: „Polska męczy”.
I rzeczywiście, tworzy się nowe pokolenie ludzi, których postawa życiowa podszyta jest komercją, a ideał pracy – prywatyzacją wszystkiego