Co znaczy Błędy w kultowym słowniku!

W kaĹĽdej rodzinie powinien być sĹ‚ownik prof. KopaliĹ„skiego, zatem parÄ™ lat temu z ogromnym zaciekawieniem nabyĹ‚em renomowany SĹ‚ownik słowoów obcych i zwrotów obcojÄ™zycznych z almanachem (WĹ‚adysĹ‚aw KopaliĹ„ski, Ĺšwiat KsiÄ…ĹĽki, Warszawa 2000). Niestety, mimo ĹĽe to jest następne wydanie, znaczna liczba usterek (Ĺ‚agodnie rzecz ujmujÄ…c) jest niepokojÄ…ca. PoniĹĽej pozwalam sobie na zaĹ‚Ä…czenie (niepeĹ‚nej!) listy bĹ‚Ä™dów. Mniemam, ĹĽe nastÄ™pne wydania bÄ™dÄ… zawieraĹ‚y mniej bĹ‚Ä™dów jÄ™zykowych, a pojęcia bÄ™dÄ… bardziej dokładne.

1. Błędy logiczne (niepotrzebne zawężenie definicji):
akwarium - zbiornik ze szkła a. o szklanej ścianie... {bywają akwaria z plastyku};
Cardana przegub - system do Ĺ‚Ä…czenia dwóch ustawionych pod kÄ…tem waĹ‚ków {pod jakim kÄ…tem?; tylko kolokwialnie - jeĹ›li coĹ› nie jest prostopadĹ‚e, tj. pod kÄ…tem}...
mikrobus - maĹ‚y autobus do przewozu około 10-15 osób w ruchu lokalnym {czyĹĽby nie jeĹşdzily w ruchu miÄ™dzynarodowym?};
torus - powierzchnia (w ksztaĹ‚cie koĹ‚a ratunkowego, opony samochodowej i tym podobne) powstaĹ‚a poprzez obrót dokoĹ‚a prostej leĹĽÄ…cej w jego pĹ‚aszczyĹşnie i nie przecinajÄ…cej go { poprzez obrót okrÄ™gu (przeoczono) wokóĹ‚ prostej i nieprzecinajÄ…cej (Ĺ‚Ä…czna pisownia)};
tracheotomia - przeciÄ™cie tchawicy i wprowadzenie w otwór dotchawiczny rurki metalowej, > poprzez którÄ… duszÄ…cy siÄ™ chory moĹĽe swobodnie oddychać {a jeĹ›li rurka nie jest metalowa, to juĹĽ nie jest tracheotomia?};
wat (W) - jednostka mocy prądu elektr. {zbędne ograniczenie do prądu}.

2. Błędne (zbyt pochopne) uznanie znaczenia hasła za przestarzałe
(przy poniższych hasłach napisano, że są... przestarzałe i popełniono... falstart):
aparycja - wygląd zewnętrzny;
mityng - masowe zgromadzenie publiczne, zawody sportowe;
telemark - ewolucja narciarska;
transza - jedna z części jakiejś całości...
Przecież wynotowane hasła nadal nam służą!

3. BĹ‚Ä…d przeoczenia innego znaczenia:
andron - część starożytnego domu {brak liczby mnogiej w znaczeniu pleść banialuki, choć androny są przywołane w haśle baliwernie};
audytor - czĹ‚onek wojsk. a. koĹ›c. {brak haseĹ‚ audytor i audyt i audytacja w znaczeniu wspóĹ‚czesnym, zwĹ‚aszcza ĹĽe króluje audit/auditacja};
casting - turniejowa formacja wędkarstwa rzutowego {brak popularniejszego znaczenia (przegląd przyszłych gwiazd filmowych)};
chassis - podwozie samochodu... {a pĹ‚ytki, na których byĹ‚y i sÄ… montowane ukĹ‚ady elektroniczne?};
domena - tematyka, zakres, teren działania... {nie wspomniano znaczenia w informatyce, choć nieopodal poświęcono aż 10 wierszy określeniu wyłącznie z tejże dziedziny - drag and drop};
kawalkada - ekipa jeĹşdĹşców, orszak konny {aktualnie takĹĽe w znaczeniu ekipa pojazdów};
kiwi - nieloty, nowozelandzkie ptaki wielkości kury, nie mające lotek... {jednak niemające; zapomniano o owocach};
mini - nie podano hasĹ‚a w znaczeniu minispódniczka;
moloch - nienasycona, tyraĹ„ska potÄ™ga, którÄ… musi siÄ™ zjednywać ulegĹ‚oĹ›ciÄ… i ofiarami {dzisiaj jednak w nieco innym znaczeniu (moloch biurokracji, betonowe molochy)};
offset - metoda (zazw. wielobarwnego) druku płaskiego {brak w znaczeniu transakcji wiązanej, zwłaszcza w międzynarodowym handlu bronią};
palant - gra, w której dwie druĹĽyny po 12 graczy. {brak mniej sportowego znaczenia...};
panel - ekipa trzech a. wiÄ™cej specjalistów z róĹĽnych dziedzin, prowadzÄ…ca dyskusjÄ™ publicznÄ… (zazw. w RTV) na jakiĹ› temat... {brak bardziej przyziemnego (tudzieĹĽ Ĺ›ciennego i sufitowego) znaczenia - panel podĹ‚ogowy, Ĺ›cienny, sufitowy};
pilot - lotnik kierujÄ…cy statkiem powietrznym {brak wzmianki o urzÄ…dzeniu do zdalnego sterowania urzÄ…dzeniami};
tableau! - (oto) osobliwa (niezbyt budująca) scena {brak w znaczeniu tablo (pamiątkowe zdjęcie)};
trymer - robotnik portowy zajmujÄ…cy siÄ™ trymowaniem {a obiekt obwodów elektronicznych (trymerzy/trymery)?};
ĹĽele - talerze, czynele, instrument perkusyjny {brak znaczenia kulinarnego i kosmetycznego}.

4. Infantylizmy (infantylne wykorzystanie sĹ‚ów w objaĹ›nieniach):
autostrada - magistrala samochodowa o nawierzchni ulepszonej, przepoĹ‚owiona wzdĹ‚uĹĽ dla rozdzielenia obu kierunków ruchu... {infantylizm techniczny (nietrafione spostrzeĹĽenie - przepoĹ‚owić moĹĽna coĹ› caĹ‚ego, na przykład jabĹ‚ko); czy tory kolejowe sÄ… magistralÄ… kolejowÄ… o przepoĹ‚owionej wzdĹ‚uĹĽ szynie dla poprawienia poprzecznej stabilnoĹ›ci pociÄ…gu, lub czy katamaran jest wzdĹ‚uĹĽnie przepoĹ‚owionym statkiem dla powiÄ™kszenia liczby przewoĹĽonych pasaĹĽerów? ponadto - raczej o ulepszonej nawierzchni; purysta mógĹ‚aby mieć takĹĽe zastrzeĹĽenia do wykorzystania wschodniosĹ‚owiaĹ„skiej formy dla, choć dla mnie to jest forma godna polecenia (krótsza od poprawnej polskiej skĹ‚adni)};
banknot - pieniÄ…dz kredytowy; pieniÄ…dz papierowy wypuszczony > poprzez banki emisyjne...{gdyby przyczepić owe papierki do baloników i otworzyć okno w banku, to i owszem; tu raczej emitowany, wprowadzany do obiegu};
bookmacher - osoba trudniÄ…ca siÄ™ prywatnie (i nielegalnie) zawieraniem z publicznoĹ›ciÄ… zakĹ‚adów {proszÄ™ wyjaĹ›nić bukmacherom, ĹĽe dziaĹ‚ajÄ… nielegalnie; ponadto - piszemy
bukmacher};
ekwilibrystyka - rodzaj produkcji cyrkowych, polegajÄ…cych na zachowaniu równowagi {a cóĹĽ to za oryginalna nazwa w liczbie mnogiej - produkcje cyrkowe?};
ekranizacja - przeróbka sztuki teatralnej, opery, baletu i tym podobne)) na video {tak, lecz w mĹ‚odzieĹĽowej wersji SĹ‚ownika; tu - adaptacja; infantylizm jÄ™zykowy (reĹĽyser przerabia sztukÄ™, uczeĹ„ przerabia lekturÄ™, mleczarnia przerabia mleko, dĹĽdĹĽownica przerabia glebÄ™, stocznia remontowa przerabia podstarzaĹ‚e albo uszkodzone statki?)};
gepard - drapieĹĽny ssak, najszybszy z rodz. kotów, o wysokich nogach {raczej o dĹ‚ugich nogach};
dinghy - gumowa Ĺ‚ódĹş ratunkowa do nadymania, uĹĽywana gĹ‚ównie > poprzez lotników, [...] gumowa, nadymana Ĺ‚ódeczka plaĹĽowa {chyba zbyt zabawne okreĹ›lenia};
dingo - dziki pies australijski o wilczym pysku, puszystym ogonie i czerwonawobrązowej sierści, zapewne sprowadzony do Australii > poprzez człowieka w czasach niepamiętnych {w jakich czasach? niepamiętnych?};
kabriolet - samochód z nasuwanÄ… budÄ…...{buda zazwyczaj kojarzy siÄ™ z tandetÄ…... (moĹĽe i winda jest suwanÄ… budÄ… na linach?)}
kawitacja - ... nadĹĽeranie powierzchni obiektów maszyn {uszkodzenie, niszczenie, nie nadĹĽeranie};
mikroskop - przyrzÄ…d (optyczny; elektronowy) do wytwarzania powiÄ™kszonych obrazów b. maĹ‚ych, niewidzialnych goĹ‚ym okiem elementów {nie to jest wytwarzanie; jednak niewidocznych; moĹĽe przyrzÄ…d pozwalajÄ…cy oglÄ…dać elementy niewidoczne goĹ‚ym okiem?};
nawigacja - edukacja prowadzenia statku wodnego a. latajÄ…cego... {raczej powietrznego};
Pandory puszka - coĹ›, co wywoĹ‚uje mnóstwo nieprzewidzianych trudnoĹ›ci; ĹşródĹ‚o nie koĹ„czÄ…cych siÄ™ smutków, kĹ‚opotów, nieszczęść; w objaĹ›nieniu - pierwsza kobieta na ziemi... {infantylizm coĹ›, co wywoĹ‚uje, raczej przypadek powodujÄ…ca; jednak niekoĹ„czÄ…cych i wĹ‚aĹ›ciwiej na Ziemi};
papamobile - samochód z obronnym nadwoziem w formie pudĹ‚a ze szkĹ‚a kuloodpornego {raczej z ochronnym; pudĹ‚o?};
paparazzo [paparacco] - zawodowy fotograf skandali; fotoreporter sensacji; fotograf-chuligan {brak popularniejszej formy paparazzi; czyĹĽby redakcje opĹ‚acaĹ‚y przestÄ™pców?};
transkrypcja - przerobienie utworu muz. na inny instrument, gĹ‚os a. zespóĹ‚ niĹĽ pierwotnie byĹ‚ przeznaczony {nazbyt kolokwialnie (infantylne), raczej opracowanie}.

5. Błąd przeoczenia polskiej nazwy (podanie form oryginalnych, choć
już są "bardziej" polskie słowa):
biathlon - dwubój narciarski {brak uznanej formy biatlon};
clochard - nędzarz {kloszard};
cockpit - zagłębienie (komora) w części rufowej pokładu jachtu a. łodzi motorowej, służące jako pomieszczenie dla załogi {kokpit; przy okazji - jak nazywa się kabina dla załogi w samolocie (i to, bynajmniej, nie w części rufowej...)?};
collage - kompozycja artystyczna {kolaż, choć nieopodal jest cowboy = kowboj};
cricket - angielska odmiana palanta {krykiet};
kril - skorupiaki [...] stanowiÄ…ce gĹ‚ówne poĹĽywienie waleni bezzÄ™bnych (...), które pokarm ten scedzajÄ… > poprzez rogowe pĹ‚yty fiszbinów) {kryl, a moĹĽe nawet kryle, skoro skorupiaki w liczbie mnogiej};
Jehowy świadkowie - sekta [...] przeciwna zorganizowanej religii, światu businessu i państwu {biznesu};
leader - przywódca partii {przywódca};
martini - coctail zĹ‚oĹĽony z dwóch a. wiÄ™cej części dĹĽinu i jednej części wytrawnego wermutu...{koktajl, skoro zastosowano wermut (nie vermouth) i dĹĽin};
napalm [nejpa:m] - galaretowaty materiał zapalający... {niepotrzebnie podano wymowę angielską, wszak od dawna czytamy to słowo po polsku};
nelson - liczba 111... uwaĹĽana za pechowy wynik w grze w cricketa {chyba w grze w krykieta lub w krykiecie};
oxford - nisko wciÄ™te obuwie mÄ™skie {wprawdzie miasto nazywa siÄ™ Oxford, to bucik jako rzeczownik pospolity jednak oksford (zwĹ‚aszcza ĹĽe nazwÄ™ miasta równieĹĽ juĹĽ spolszczono - Oksford)};
Pitaval - zbiór kronik spraw i mechanizmów kryminalnych (od nazwiska francuskiego prawnika) {pitawal};
paddock - przestrzeĹ„ ogrodzona, na której odbywajÄ… siÄ™ parady koni wyĹ›cigowych przed biegami {juĹĽ padok, nawet nie paddok};
poinsettia [ponsetia] - bot. wilczomlecz piękny a. nadobny (od nazwiska polityka amer.: Joel R. Poinsett) {chyba poinsecja}
sex appeal - seks, powab, ponęta {seksapil};
vendetta - krwawa zemsta rodowa {wendeta};
tuner [tjuner] - strojnik (zawarta w osobnej skrzynce) część detekcyjna odbiornika radiowego, z kondensatorem, skalÄ… i obwodami wielkiej i poĹ›redniej czÄ™stotliwoĹ›ci {jednak juĹĽ wymawiamy po polsku (pod. [komputer], nie [kompjuter]); a cóĹĽ tj. w nawiasie - zawarta w osobnej skrzynce?}.

6. Błąd przeoczenia hasła (brak poniższych haseł, choć istnieją podobne wyrazy):
basket {choć jest futbol, baseball, waterpolo};
magnes {jest magnez};
krokodyl {jest aligator};
globalizacja {jest hasło global village (światowa wioska)};
wanilia {jest wanilina};
oranĹĽada {jest oranĹĽ};
reklama {jest reklamacja}
i brak terminów - antena areszt atak awantura bagaĹĽ balon bandaĹĽ barak barakuda bazar belfer chuligan deser fitness frykas gazeta kontroler konwój koral litera masa masakra metal oficer opus papilot pasaĹĽer peron piguĹ‚ka pilers pineska resor rolka
serweta sylaba tramwaj tunel willa ĹĽelatyna ĹĽyrafa ĹĽyletka

7. Błędy znaczeniowe:
filet - koronka siatkowa [...]; płat mięsa a. ryby oczyszczony z kości a. ości; potrawa z takiego mięsa (takiej ryby) {może być mięso ssaka, gada, płaza i ptaka, zaś ryba nie ma mięsa?; są zwierzęta, ryby i ptaki - stanowisko naukowe czy kucharskie?};
won ton - chiń., pierożki nadziewane mieloną pikantną wieprzowiną a. kurą {skoro kurą, to może także nadziewane świnią?; raczej drobiem};
torpeda - samobieżny pocisk podwodny (...); pop. pociąg ekspresowy (zwł. jedno- a. dwuwagonowy) o napędzie ropnym {dziwny napęd; raczej napęd spalinowy};

8. Błędy ortograficzne:
Annasz (od Annasza do Kaifasza) {jednak do Kajfasza};
liman - pĹ‚ytka zatoka morska na pĹ‚n. wybrzeĹĽach mórz Czarnego i Azowskiego {wĹ‚aĹ›ciwiej Morza Czarnego i Morza Azowskiego};
kukurużnik - mały, powolny dwupłatowy radziecki samolot {jednak kukuruźnik};
neptun - chem. pierwiastek; w objaśnieniu - od nazwy 8. planety układu słonecznego {Układ Słoneczny};
renesans - Odrodzenie; moment w historii kultury europ. XIV-XVI w. {nieskoordynowane wielkości liter};
oh! le ruisseau de la rue du Bac! - (w objaśnieniu) okrzyk [...] na widok jeziora Lemańskiego {Jeziora Lemańskiego};
usus - zwyczaj {uzus};
rektyfikat - spirytus rektyfikowany, o mocy 95-96 proc.ów
objętościowych { proc.}.

W szczególnoĹ›ci NIE powinno być pisane Ĺ‚Ä…cznie:
okowita - staropolska nazwa gorzaĹ‚ki, wódki a. nie oczyszczonego, surowego spirytusu;
non-iron - nie wymagajÄ…cy prasowania (o koszulach i tym podobne))) );
padi - ryż (zwł. nie łuszczony);
panama - lekki kapelusz z rÄ™cznie plecionych nie barwionych wĹ‚ókien...;
parcjalny - cząstkowy, dotyczący jedynie części, nie obejmujący całości;
profan - nie wtajemniczony, nie będący znawcą, laik;
szyksa - nieĹĽydowska dziewczyna a. mĹ‚oda Ĺ»ydówka nie wykonujÄ…ca praktyk religijnych;
tabula rasa - czysta, nie zapisana karta;
terminator - linia oddzielająca oświetloną > poprzez Słońce część tarczy Księżyca a. planety od nie oświetlonej;
terra ignota, terra incognita - Ĺ‚ac. nie znany lÄ…d, nie zbadany region, teren; nieznana tematyka;
transgresja - wdzieranie się morza na nie zajęte > poprzez nie dotąd połacie lądu;
winidur - pot. nie zmiękczony polichlorek winylu.

We wstÄ™pie ksiÄ…ĹĽki zapewniono mnie, ĹĽe terminy zostaĹ‚y zaktualizowane. ChciaĹ‚em sprawdzić, czy to prawda - istotnie, dużo jest tam haseĹ‚ z dziedzin komputeryzacji i internetu. No i wĹ‚aĹ›nie ów internet (pisany jeszcze jako Internet) wzbudziĹ‚ moje zdumienie i nieufność do sĹ‚ownika. Nie wiem, czy szanowni Czytelnicy majÄ… to hasĹ‚o w tym kultowym sĹ‚owniku, zatem przepiszÄ™ i omówiÄ™ ten termin jako istnÄ… pereĹ‚kÄ™ sĹ‚ownikowej twórczoĹ›ci, ponieważ rzecz jest jÄ™zykowo i rozsÄ…dkowo nad słowo szokujÄ…ca, a ponadto jednak nas wszystkich dotyczÄ…ca.

Internet - sieć komputerowa Ĺ‚Ä…czÄ…ca wiÄ™kszość oĹ›rodków akademickich Ĺ›wiata > i miliony prywatnych uĹĽytkowników, pozwalajÄ…ca na niczym nie skrÄ™powanÄ… wymianÄ™ informacji, danych i korespondencji wszystkich jej uĹĽytkowników. Ĺ»ywioĹ‚owo siÄ™ rozwijajÄ…ca sieć tworzy (zapotrzebowanie na) nowe usĹ‚ugi, bez niej nie do pomyĹ›lenia. W sieci Internet potężnieje góra danych, które chociaĹĽ powszechnie dostÄ™pne dla jej uĹĽytkowników, sÄ… jednak coraz trudniejsze do odnalezienia i zidentyfikowania.

Zatem - po kolei. Przesada z niczym nie skrÄ™powanÄ… (jednak sÄ… systemy blokujÄ…ce przesyĹ‚anie pewnych informacji, w tym obrazów i inwektyw); moĹĽe Ĺ‚adniej: dynamicznie rozwijajÄ…ca siÄ™ sieć? ponadto zalecenia sÄ…, by pisać nieskrÄ™powanÄ…, choć w tym
przypadku (poprzedzono > poprzez niczym) pozostawiłbym w podanej (rozłącznej) formie, jednakowoż w słowniku (przy innych hasłach) nagminnie (i błędnie!) pisane są podobne wyrażenia.

Zacytowany tekst, choć przecieĹĽ nieobszerny, przekazuje myĹ›l przez kontrowersyjnÄ… skĹ‚adniÄ™, zaĹ› fragment wpisany w nawiasy, jest... rozbrajajÄ…cy. Zaimek siÄ™ postawiony przed imiesĹ‚owem w zdaniu twierdzÄ…cym takĹĽe nie wystawia pochlebnej opinii twórcy tego hasĹ‚a (owszem, w potocznym jÄ™zyku, lecz w definicji?). Mamy równieĹĽ infantylizmy okreĹ›lenia nawet prawidłowe, lecz nie nadajÄ…ce siÄ™ do wykorzystania w encyklopedycznych wydawnictwach) - miliony prywatnych uĹĽytkowników (rodzaj wĹ‚asnoĹ›ci jest bez znaczenia; w podobnym stylu moĹĽna byĹ‚oby napisać: paĹ„stwo - region zamieszkiwany > poprzez miliony mieszkaĹ„ców), bez niej nie do pomyĹ›lenia (zbyt potoczne), potężnieje góra danych (nazbyt emocjonalny opis, niemal czujemy swoim jestestwem trudnoĹ›ci z ogarniÄ™ciem potÄ™gi i istoty internetu > i jak potężnieje owa góra...).

to jest bodaj w najwyższym stopniu egzaltowana pojęcie sĹ‚ownika profesora. O, gdyby omawiano tsunami, to odwoĹ‚anie siÄ™ do ĹĽywioĹ‚owo rozwijajÄ…cej siÄ™ fali, jako potężniejÄ…cej góry wody, byĹ‚oby nawet na miejscu...

Czy w taki sposób powinny być opracowywane hasĹ‚a jednego z najsĹ‚ynniejszych sĹ‚owników słowoów obcych? Owszem, sedno jest dość prawidłowy, poza wÄ…tkiem o oĹ›rodkach akademickich (co odpowiada prawdzie, lecz z... poczÄ…tków istnienia internetu, a więc "wieki temu"), lecz realizacja przez tekst jest najoglÄ™dniej... dziwaczna.

PowyĹĽsze rozwaĹĽania dowodzÄ…, ĹĽe napisanie definicji w sposób moĹĽliwie prosty, zrozumiaĹ‚y, a jednoczeĹ›nie zgodny z zasadami naszego jÄ™zyka, jest zadaniem trudnym i zĹ‚oĹĽonym.

PS Omawiany sĹ‚ownik jest ciÄ…gle dostÄ™pny w ksiÄ™garniach. CzyĹĽby knot? Nie! To przecieĹĽ kultowe dzieĹ‚o, którego poloniĹ›ci bÄ™dÄ… bronić jak Polacy niepodlegĹ‚oĹ›ci! Zatem bÄ™dziemy wznawiać je bez poprawek > poprzez następne dziesiÄ…tki lat?