Co znaczy Dzień konstytucji

Definicja: Zapewne caĹ‚kowicie niezamierzonÄ… ironiÄ… (lecz z pewnoĹ›ciÄ… caĹ‚kowicie zamierzonym zawĹ‚aszczeniem) jest poĹ‚Ä…czenie tego Ĺ›wiÄ™ta z Ĺ›wiÄ™tem maryjnym i obchodami kolejnej rocznicy zawierzenia państwie Matce Boskiej.

OglÄ…dajÄ…c telewizjÄ™ i czytajÄ…c prasÄ™ odnoszÄ™ wraĹĽenie, ĹĽe nikt nie uĹ›wiadamia sobie nawet tej ironii. ĹšwiÄ™tujemy rocznicÄ™ konstytucji, która musiaĹ‚a być uchwalona podstÄ™pem i która nigdy nie weszĹ‚a w ĹĽycie. Czcimy papier, kolejnÄ… nieudanÄ… próbÄ™ naprawienia paĹ„stwa konsekwentnie i poprzez wieki psutego poprzez awanturników. Jak dzieci powtarzamy z dumÄ…, ĹĽe byĹ‚a to pierwsza w Europie i druga na Ĺ›wiecie konstytucja paĹ„stwa, nie dodajÄ…c juĹĽ (a moĹĽe nawet nie domyĹ›lajÄ…c siÄ™ nawet) tego, ĹĽe inne narody nie musiaĹ‚y uĹĽywać sĹ‚owa konstytucja, by mieć zbiór respektowanych praw, nie dodajÄ…c juĹĽ, ĹĽe samÄ… istotÄ… konstytucji nie jest jej posiadanie, a przestrzeganie, ani tego, ĹĽe to nie obcy zaborcy pozbawili nas wĹ‚asnego paĹ„stwa, tylko my sami wyrzekliĹ›my siÄ™ Ĺ‚adu, który stanowi, ĹĽe dany region jest paĹ„stwem, a zaborcy zajÄ™li ziemiÄ™ niczyjÄ…, której nie miaĹ‚ kto bronić.

DzieĹ„ konstytucji mógĹ‚aby być przypomnieniem, ĹĽe paĹ„stwo jest organizacjÄ… opartÄ… na prawie, ĹĽe zawierzamy prawu i respektujemy wspólne reguĹ‚y gry. PrzyglÄ…dajÄ…c siÄ™ temu, jak rok po roku obchodzone jest Ĺ›wiÄ™to 3 maja, widzimy jak z prawa czyni siÄ™ pusty znak, jak demonstracyjnie wymienia siÄ™ go w dzieĹ„ flagi i zawierzenia Polski Matce Boskiej.

Ĺ»adne inne Ĺ›wiÄ™to nie uĹ›wiadamia jak trudno nam zrozumieć ideÄ™ paĹ„stwa. Ĺ»adne inne Ĺ›wiÄ™to nie przypomina lepiej do jakiego stopnia jesteĹ›my państwem permanentnej rewolucji, jak bardzo nasza historia jest w pierwszej kolejności historiÄ… anarchii.

PaĹ„stwo jest ciÄ…gĹ‚oĹ›ciÄ…. U nas następne rzÄ…dy proponujÄ… kolejnÄ… zmianÄ™ nazwy paĹ„stwa i kolejnÄ… konstytucjÄ™. PoniewaĹĽ z pozoru zaakceptowaliĹ›my demokracjÄ™, wiÄ™c teraz uprawiamy naszÄ… anarchiÄ™ caĹ‚kowicie demokratycznie.

poprzez lata wielokrotnie pisaĹ‚em o dziwnym fenomenie — o tym, ĹĽe wszystkie badania nieodmiennie wskazujÄ…, ĹĽe w Europie prawa czĹ‚owieka sÄ… w najwyższym stopniu respektowane w monarchiach konstytucyjnych. Dania, Szwecja, Norwegia, Holandia, Belgia, Ogromna Brytania, państwa które nigdy nie byĹ‚y republikami i w których jest najwiÄ™ksze poszanowanie demokracji. Ten dziwny fenomen w ĹĽaden sposób nie Ĺ›wiadczy o przewadze monarchii nad republikÄ…. Organizacja monarchii jest w takich państwach raptem symbolem ciÄ…gĹ‚oĹ›ci i poszanowania wspólnych praw. Od czasów reformacji państwa te nie doĹ›wiadczaĹ‚y krwawych rewolucji spoĹ‚ecznych. Tymczasem w innych paĹ„stwach warstwy uprzywilejowane pozbawiane byĹ‚y przywilejów przemocÄ… (zaĹ› zwyciÄ™scy z reguĹ‚y szybko wskakiwali w buty swoich wczorajszych przeĹ›ladowców), w konstytucyjnych monarchiach prawo etapowo zmuszaĹ‚o warstwy uprzywilejowane do dopuszczenia warstw niĹĽszych do swoich przywilejów.

Zdziwiliby siÄ™ nasi pismacy sĹ‚yszÄ…c, ĹĽe czasem monarchie konstytucyjne obywajÄ… siÄ™ bez konstytucji, a mimo wszystko jÄ… przestrzegajÄ…, nie Ĺ›wiÄ™tujÄ…, a szanujÄ…, majÄ… króla albo królowÄ…, a poddani sÄ… bardziej obywatelami niĹĽ w wiÄ™kszoĹ›ci republik.

MieszkaĹ„cy katolickich państwoów Europy Zachodniej wydajÄ… siÄ™ być bardziej podatni na radykalne idee aniĹĽeli mieszkaĹ„cy państwoów protestanckich. KolebkÄ… faszyzmu byĹ‚y WĹ‚ochy, katolickie regiony Niemiec, Austria ((lecz to protestanci nadali niemieckiemu nazizmowi koszmarnÄ… skuteczność). Partia komunistyczna w Hiszpanii demokratycznie zdobyĹ‚a przed wojnÄ… wĹ‚adzÄ™. Po wojnie o demokratycznym zdobyciu wĹ‚adzy mogĹ‚y zasadnie marzyć partie komunistyczne Francji i WĹ‚och. W państwach protestanckich te radykalne ruchy byĹ‚y raptem marginalne. Powiew rewolucji jest nieodmiennie ĹĽywszy na ulicach ParyĹĽa niĹĽ Londynu.

Czy decyduje o tym religia jako taka, czy historia? Reformacja obniĹĽyĹ‚a poziom radykalizmu spoĹ‚ecznego dopuszczajÄ…c do wĹ‚adzy mieszczaĹ„stwo, nobilitujÄ…c pozycjÄ™ spoĹ‚ecznÄ… opartÄ… na pieniÄ…dzu, ograniczajÄ…c przywileje ze względu urodzenia i umoĹĽliwiajÄ…c ruchliwość spoĹ‚ecznÄ….

W samej religii kryjÄ… siÄ™ jednak przekazy kodujÄ…ce zachowania spoĹ‚eczne. Tymczasem protestantyzm akcentowaĹ‚ od poczÄ…tku równość wobec Boga i równość wobec prawa, katolicyzm podtrzymywaĹ‚ wiarÄ™ w boski Ĺ‚ad spoĹ‚eczny, wzywaĹ‚ do pogodzenia siÄ™ z przypisaniem, podkreĹ›laĹ‚ i podkreĹ›la znaczenie bliĹĽej nieokreĹ›lonych „praw naturalnych" i dyskretnie przekazuje pogardÄ™ dla prawa stanowionego.

Historia i przekazywane > poprzez religiÄ™ wartoĹ›ci mieszajÄ… siÄ™ tu w sposób uniemoĹĽliwiajÄ…cy ich rozdzielenie. Niewiara i nieufność wobec instytucji paĹ„stwa wywołana jest z jednej strony wydĹ‚uĹĽanym w nieskoĹ„czoność feudalnym przypisaniem, przekonaniem, ĹĽe paĹ„stwo jest „aparatem ucisku i wyzysku" i przekonaniem, ĹĽe sprawiedliwość moĹĽna sobie wywalczyć tylko siĹ‚Ä… albo podstÄ™pem, na ulicy, demonstracjami albo z broniÄ… w rÄ™ku, dzięki blokad albo zamachów. PojÄ™cia prawa i sprawiedliwoĹ›ci wydajÄ… siÄ™ tu być oddzielone od instytucji prawa stanowionego. Prawo poĹ‚Ä…czone jest silniej z mglistym odczuciem tego, co sprawiedliwe aniĹĽeli z literÄ… prawa, która maĹ‚o kogo interesuje, a sprawiedliwość jest raczej rozumiana jako sprawiedliwość dziejowa, aniĹĽeli jako równe traktowanie wobec istniejÄ…cego i obowiÄ…zujÄ…cego prawa.

KaĹĽdego roku przed dniem 3 maja zastanawiam siÄ™, czy pojawi siÄ™ kontrpropozycja obchodzenia tego Ĺ›wiÄ™ta ze strony lewicy. OczywiĹ›cie to jest naiwne oczekiwanie. Nasza lewica ma za sobÄ… stulecia tej samej tradycji co prawica. Ponownie spójrzmy na kontekst kulturowy. państwa protestanckie wyksztaĹ‚ciĹ‚y socjaldemokracjÄ™, państwa katolickie ruchy socjalistyczne charakteryzujÄ…ce siÄ™ krzykliwoĹ›ciÄ…, znacząco niĹĽszym poszanowaniem prawa i niskÄ… skutecznoĹ›ciÄ….

to jest zupeĹ‚nie zrozumiaĹ‚e - w państwach protestanckich lewica rodziĹ‚a siÄ™ w tradycji, w której istniaĹ‚y doĹ›wiadczenia pokojowych zwyciÄ™stw w ramach istniejÄ…cego Ĺ‚adu prawnego. W państwach katolickich mieliĹ›my do czynienia z tradycjÄ… rewolucji zmieniajÄ…cych caĹ‚y Ĺ‚ad prawny, zrywajÄ…cej ciÄ…gĹ‚ość paĹ„stwa i dyktujÄ…cej budowÄ™ wszystkiego od zera.

Gilotyna, nowy kalendarz, nowa konstytucja, nowy Ĺ›wiat i... stary Bóg. Próbowano siÄ™ przy okazji rewolucji pozbyć równieĹĽ Boga, ((lecz okazaĹ‚o siÄ™, ĹĽe Bóg to tylko mentalność (w tym przypadku mentalność anarchisty niewierzÄ…cego w akceptowane > poprzez wszystkich prawo) i ĹĽe nie daje siÄ™ go pozbyć ani zmienić dzięki trybunaĹ‚ów ludowych.

Przed, w momencie i po tym Ĺ›wiÄ™cie szukaĹ‚em uporczywie Ĺ›ladów Ĺ›wiadomoĹ›ci tego, ĹĽe konstytucja nie jest tylko pustym symbolem paĹ„stwowoĹ›ci, ĹĽe to konstytucja jest tym co nas Ĺ‚Ä…czy, umowÄ… i prawem znajdujÄ…cym siÄ™ ponad wszelkimi partyjnymi podziaĹ‚ami, ponad róĹĽnicami Ĺ›wiatopoglÄ…dowymi, ponad partykularnymi interesami.

W monarchiach konstytucyjnych nikt nie ma wÄ…tpliwoĹ›ci, ĹĽe ta Ĺ›mieszna i maĹ‚o sensowna organizacja monarchii jest caĹ‚kowicie wyĹ‚Ä…czona z partyjnych rozgrywek i sporów. Jest anachroniczna i kosztowna, niektórzy chcieliby siÄ™ jej pozbyć, wielu, być moĹĽe nawet wiÄ™kszość, ma kĹ‚opoty z uzasadnieniem jej funkcjonalnoĹ›ci, a jednak wiÄ™kszość mieszkaĹ„có w takich państwoów nie zgadza siÄ™ na jej likwidacjÄ™ z obawy przed utratÄ… poczucia ciÄ…gĹ‚oĹ›ci. Czasem rezygnujÄ… z religii, czasem zmieniajÄ… wyznanie, czÄ™sto zmieniajÄ… własne sympatie polityczne, a przecieĹĽ ani na okres nie majÄ… poczucia zagroĹĽenia swojej integralnoĹ›ci. MajÄ… zdumiewajÄ…ce poczucie pewnoĹ›ci, ĹĽe nie muszÄ… odwoĹ‚ywać siÄ™ do rewolucji, ĹĽeby walczyć o własne prawa.

Córy brytyjskiego mechanizmu, Stany Zjednoczone, Australia, Nowa Zelandia czy Kanada porzuciĹ‚y monarchiÄ™ zachowujÄ…c naboĹĽny relacja do ustawy naczelnej, gwarantujÄ…cej ciÄ…gĹ‚ość i spójność praw.

My z kolei ĹĽyjemy w państwie, w którym kaĹĽdy wydaje siÄ™ mieć wĹ‚asnÄ… konstytucjÄ™, wĹ‚asne wyobraĹĽenia, które prawa ma ochotÄ™ respektować, a które prawa powinni respektować inni. Księża nie posiadajÄ… siÄ™ z oburzenia, kiedy oczekuje siÄ™ od nich respektowania przepisów o ruchu drogowym czy o zgromadzeniach, o podatkach nie mówiÄ…c. Wspominam tu tÄ™ grupÄ™ zawodowÄ…, ponieważ jej relacja do prawa stanowionego jest czÄ™sto wzorcem dla innych.

Biskupi zawierzajÄ… PolskÄ™ Matce Boskiej, ((lecz trudno oczekiwać, ĹĽe nasza królowa (wzorem królowej brytyjskiej) w dorocznym orÄ™dziu przypomni nam o obowiÄ…zku respektowania konstytucyjnych praw.

w czasie gdy, abyśmy mogli żyć w spokoju, ufać, że nikt nie będzie zagrażał naszemu prawu do uprawiania zawodu, nikt nie będzie zagrażał naszej wierze ( albo możliwości pozostawania poza kościołem), że nikt nie będzie nas dyskryminował w sądzie, ani odbierał prawa głosu, czy prawa do zrzeszania się, niezbędne jest ponad partyjne prawo i ponad partyjne instytucje stojące na jego straży.

PaĹ„stwa, które miaĹ‚oby takie prawo i takie instytucje, nie mieliĹ›my nigdy, chcieliĹ›my mieć i dziĹ› Ĺ›wiÄ™tujemy rocznice dobrych chÄ™ci, budujemy pomniki ludziom, którzy chcieli wprowadzić je w ĹĽycie i kontynuujemy tradycjÄ™, która tak czÄ™sto byĹ‚a przyczyną do twierdzenia > poprzez innych, ĹĽe Polacy sÄ… niezdolni do rzÄ…dzenia swoim państwem.

3 maja wysĹ‚uchaliĹ›my kazaĹ„, przewaliĹ‚y siÄ™ haĹ‚aĹ›liwe festyny, biskupi radzili na Jasnej Górze nad tezami o bĹ‚Ä™dach i wypaczeniach ojca Rydzyka. ?aby uchwalić oĹ›wiadczenie chwalÄ…ce jego dzieĹ‚o. Mamy zatem ciÄ…gĹ‚ość, chociaĹĽ moĹĽe nie o takiej ciÄ…gĹ‚oĹ›ci marzyĹ‚o siÄ™ koĹ‚Ĺ‚Ä…tajowskim spiskowcom.