Co znaczy Uratować historię!
Słownik: Historia Dąbrowy Tarnowskiej jest nierozerwalnie związana z wyznawcami Judaizmu. Dziś po przyjacielskim współistnieniu w niej dwóch narodów- Polaków i Żydów pozostał prawie tylko jeden pomnik- pomnik w formie Synagogi.
Definicja:
Dąbrowska Synagoga wybudowana przy głównej drodze miasta jest jednym z jego centralnych obiektów. To wielka budowla, chociaż w miarę młoda, ponieważ wzniesiona w II połowie XIX wieku i zakończona prawdopodobnie 1 kwietnia 1863 roku przez swą okazałość należała do wyjątkowych i największych świątyń tego typu w państwie. Była podobno jedną z najpiękniejszych i najokazalszych. Ufundował ją dąbrowski Żyd Aisk Stern, zaprojektował inż. Abraham Goldstein a wybudowali Włosi. Wnętrze było barwne z bogactwem zdobień i szczegółów, malowideł ściennych i płaskorzeźb. Do dziś można zobaczyć części napisów w języku hebrajskim i wspomniane płaskorzeźby przedstawiające symboliczne zwierzęta. Malowidła wykonano w jasnych pastelowych barwach charakterystycznych dla włoskiej tradycji. Co istotne nie są pierwszymi. Renowacja obiektu wykazała wcześniejszą warstwę malarską.
Synagoga jest ogromną murowaną budowlą wzniesioną na planie prostokąta. Jej wnętrze było trójkondygnacyjne. Posiadało galerię, ogromne spłaszczone sklepienie nad salą modlitw, na parterze w zachodniej jego części przedsionek a na piętrze salę dla kobiet. W jej każdym rogu wybudowano kwadratowe wieżyczki kryjące klatki schodowe.
Dziś ten monumentalny budynek należy do Rejestru Służby Ochrony Zabytków. W momencie I wojny światowej został poważnie zniszczony. W późniejszym czasie chciano go odrestaurować i w latach 1936- 37 podjęto prace. Było to możliwe dzięki finansowemu wsparciu mieszkańca miasta- Golda. Odnowy dokonała architekt z Tarnowa Dorota Mertz. Niestety w momencie II wojny i okupacji hitlerowskiej synagogę okradziono zmieniając na magazyn. W latach 1945-50 budynek został prowizorycznie zabezpieczony przed dalszą dewastacją. Do celów religijnych używano tylko małego pomieszczenia na parterze.
Następny faza to lata 70-te. Synagogę przejmuje skarb państwa. Dane dotyczące zrzeczenia się działki wraz ze świątynią poprzez Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego pochodzą z 11 maja 1971r. Wtedy powstał ponowny plan jej odnowy i utworzenia w obiekcie domu kultury z obrotową sceną. Projekt opracował prof. Wiktor Zinn. Niestety planów nie powiodło się zrealizować.
Aktualnie Synagoga ponownie powróciła do rąk Gminy Dąbrowa Tarnowska. Jest tak od grudnia 2006 roku. Wtedy uprawomocniła się decyzja wojewody małopolskiego na mocy, której wspomniana gmina została właścicielem działki, na której stoi budynek.
Szacuje się, iż by ten tak bardzo związany z miejscową historią przedmiot wrócił do dawnej świetności potrzebna jest kolosalna suma, przynajmniej 12 mln złotych. Sama gmina Dąbrowa Tarnowska nie jest w stanie wydać tak olbrzymiej stawki. W marcu ubiegłego roku jej Burmistrz Stanisław Początek spotkał się z Przewodniczącym Gminy Wyznaniowej w Krakowie- Tadeuszem Jakubowiczem i Kierownikiem Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków- Andrzejem Ceterą. Rozmowa dotyczyła sprawy, na co ma być przeznaczona ta wyjątkowa i zabytkowa świątynia.
Wprawdzie właścicielem obiektu jest miasto, lecz Burmistrz Początek nie chce i nie może sam podjąć tak ważnej decyzji. Mówi, iż mając na uwadze jego pierwotną funkcję należy znaleźć takie rozwiązanie, by podjęta decyzja nie obrażała niczyich uczuć. Budynek musi także zachować swój kształt i wygląd zewnętrzny. Nie ma także i nie będzie mowy o jego rozbiórce a wszelakie decyzje muszą być zgodne z przepisami o ochronie zabytków i opiece nad nimi.
Stanisław Początek poprosił gości o podjęcie wspólnych działań, by uratować ten cenny zabytek- w tym o pomoc w znalezieniu funduszy zewnętrznych na jego konserwację i renowację. Zaznaczył, iż jeśli się to gmina może mając do tego prawo zdecydować się na sprzedaż Synagogi wspólnie z działką w drodze przetargu ofertowego. Ma jednak nadzieję, iż do tego nie dojdzie i historyczny budynek pozostanie „w rękach gminy”, poddany odnowie a następnie, w jak najlepiej sposób wykorzystany. Stanisław Początek powiedział: „Będziemy szukać pieniędzy unijnych, również u Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i w samorządzie wojewódzkim. Synagoga może po wykonaniu prac konserwatorskich stać się istotnym elementem promocji naszego miasta. Może także rozwiązać problemy lokalowe naszych placówek muzealnych (izb pamięci). To bardzo dobre miejsce na utworzenie profesjonalnej stałej ekspozycji poświęconej pamięci Żydów”.
Zaproszeni do rozmowy goście zgodzili się, iż synagogę należy uratować i obiecali włączyć się w szukanie funduszy na ten cel.
W kwietniu zeszłego roku Dąbrowa Tarnowska wnioskowała do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i do Sejmiku Województwa Małopolskiego o przyznanie dotacji na sfinansowanie koniecznych ekspertyz technicznych i konserwatorskich. Ubiegano się o dotację na pierwszym etapie w wysokości 100 tys. zł. Jako udział własny zaproponowano 5 tys. zł. Podobną kwotę obiecała Gmina Wyznaniowa Żydowska. Stanisław Początek poprosił wtedy ówczesnego Posła na Sejm RP z Ziemi Dąbrowskiej Roberta Panterę o wstawiennictwo w tej sprawie we wspomnianym ministerstwie.
Także w tym samym miesiącu w Dąbrowskim Starostwie Powiatowym odbyła się narada z Marszałkiem Województwa Małopolskiego Markiem Nawarrą, jego zastępcą Romanem Ciepielą i parlamentarzystami. Po jej zakończeniu Burmistrz Początek zaprosił gości do zwiedzenia Synagogi krótko przedstawiając jej historię i problemy powiązane z jej ratowaniem.
Następna data związana z Synagogą to październik 2007 roku. Burmistrz Początek podpisał wtedy umowę z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego o dofinansowanie wydatków ekspertyz z nią związanych. Uzyskano dotację wysokości 50 tys. złotych. Zostały przeznaczone na opracowanie badań i wykonanie części najpotrzebniejszych prac zabezpieczających. Eksperci z Politechniki Krakowskiej z doktorem Andrzejem Krupińskim zbadali stan historycznego budynku: fundamenty, ściany, sklepienia, dach, rzeźby, malowidła i wystrój. Wykazały one, iż niezbędne są szybkie prace zabezpieczające przedmiot przed niestety jego zawaleniem. Należy wykonać nowy strop i sklepienia. Gmina wybrała ponownie wspomnianą Politechnikę do opracowania dokumentacji na wykonanie wymienionych prac. Ich wydatek wyniesie ok. 35 tys. zł. Dąbrowa Tarnowska nie będzie musiała pokrywać go sama. 20 tys. złotych przekazał na ten cel Sejmik Województwa Małopolskiego a pozostałą resztę po połowie pokryją po połowie gmina dąbrowska i Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie.
Niestety prace, które są najpilniejsze do ratowania obiektu są ogromnie drogie. Sięgają sumy 1 miliona złotych. Dąbrowa Tarnowska złożyła już w tej sprawie wniosek do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jeżeli się uda i Dąbrowa dostanie ową dotację to prace przy Synagodze będą się mogły rozpocząć w drugiej połowie roku.
Synagoga jest ogromną murowaną budowlą wzniesioną na planie prostokąta. Jej wnętrze było trójkondygnacyjne. Posiadało galerię, ogromne spłaszczone sklepienie nad salą modlitw, na parterze w zachodniej jego części przedsionek a na piętrze salę dla kobiet. W jej każdym rogu wybudowano kwadratowe wieżyczki kryjące klatki schodowe.
Dziś ten monumentalny budynek należy do Rejestru Służby Ochrony Zabytków. W momencie I wojny światowej został poważnie zniszczony. W późniejszym czasie chciano go odrestaurować i w latach 1936- 37 podjęto prace. Było to możliwe dzięki finansowemu wsparciu mieszkańca miasta- Golda. Odnowy dokonała architekt z Tarnowa Dorota Mertz. Niestety w momencie II wojny i okupacji hitlerowskiej synagogę okradziono zmieniając na magazyn. W latach 1945-50 budynek został prowizorycznie zabezpieczony przed dalszą dewastacją. Do celów religijnych używano tylko małego pomieszczenia na parterze.
Następny faza to lata 70-te. Synagogę przejmuje skarb państwa. Dane dotyczące zrzeczenia się działki wraz ze świątynią poprzez Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego pochodzą z 11 maja 1971r. Wtedy powstał ponowny plan jej odnowy i utworzenia w obiekcie domu kultury z obrotową sceną. Projekt opracował prof. Wiktor Zinn. Niestety planów nie powiodło się zrealizować.
Aktualnie Synagoga ponownie powróciła do rąk Gminy Dąbrowa Tarnowska. Jest tak od grudnia 2006 roku. Wtedy uprawomocniła się decyzja wojewody małopolskiego na mocy, której wspomniana gmina została właścicielem działki, na której stoi budynek.
Szacuje się, iż by ten tak bardzo związany z miejscową historią przedmiot wrócił do dawnej świetności potrzebna jest kolosalna suma, przynajmniej 12 mln złotych. Sama gmina Dąbrowa Tarnowska nie jest w stanie wydać tak olbrzymiej stawki. W marcu ubiegłego roku jej Burmistrz Stanisław Początek spotkał się z Przewodniczącym Gminy Wyznaniowej w Krakowie- Tadeuszem Jakubowiczem i Kierownikiem Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków- Andrzejem Ceterą. Rozmowa dotyczyła sprawy, na co ma być przeznaczona ta wyjątkowa i zabytkowa świątynia.
Wprawdzie właścicielem obiektu jest miasto, lecz Burmistrz Początek nie chce i nie może sam podjąć tak ważnej decyzji. Mówi, iż mając na uwadze jego pierwotną funkcję należy znaleźć takie rozwiązanie, by podjęta decyzja nie obrażała niczyich uczuć. Budynek musi także zachować swój kształt i wygląd zewnętrzny. Nie ma także i nie będzie mowy o jego rozbiórce a wszelakie decyzje muszą być zgodne z przepisami o ochronie zabytków i opiece nad nimi.
Stanisław Początek poprosił gości o podjęcie wspólnych działań, by uratować ten cenny zabytek- w tym o pomoc w znalezieniu funduszy zewnętrznych na jego konserwację i renowację. Zaznaczył, iż jeśli się to gmina może mając do tego prawo zdecydować się na sprzedaż Synagogi wspólnie z działką w drodze przetargu ofertowego. Ma jednak nadzieję, iż do tego nie dojdzie i historyczny budynek pozostanie „w rękach gminy”, poddany odnowie a następnie, w jak najlepiej sposób wykorzystany. Stanisław Początek powiedział: „Będziemy szukać pieniędzy unijnych, również u Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i w samorządzie wojewódzkim. Synagoga może po wykonaniu prac konserwatorskich stać się istotnym elementem promocji naszego miasta. Może także rozwiązać problemy lokalowe naszych placówek muzealnych (izb pamięci). To bardzo dobre miejsce na utworzenie profesjonalnej stałej ekspozycji poświęconej pamięci Żydów”.
Zaproszeni do rozmowy goście zgodzili się, iż synagogę należy uratować i obiecali włączyć się w szukanie funduszy na ten cel.
W kwietniu zeszłego roku Dąbrowa Tarnowska wnioskowała do Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i do Sejmiku Województwa Małopolskiego o przyznanie dotacji na sfinansowanie koniecznych ekspertyz technicznych i konserwatorskich. Ubiegano się o dotację na pierwszym etapie w wysokości 100 tys. zł. Jako udział własny zaproponowano 5 tys. zł. Podobną kwotę obiecała Gmina Wyznaniowa Żydowska. Stanisław Początek poprosił wtedy ówczesnego Posła na Sejm RP z Ziemi Dąbrowskiej Roberta Panterę o wstawiennictwo w tej sprawie we wspomnianym ministerstwie.
Także w tym samym miesiącu w Dąbrowskim Starostwie Powiatowym odbyła się narada z Marszałkiem Województwa Małopolskiego Markiem Nawarrą, jego zastępcą Romanem Ciepielą i parlamentarzystami. Po jej zakończeniu Burmistrz Początek zaprosił gości do zwiedzenia Synagogi krótko przedstawiając jej historię i problemy powiązane z jej ratowaniem.
Następna data związana z Synagogą to październik 2007 roku. Burmistrz Początek podpisał wtedy umowę z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego o dofinansowanie wydatków ekspertyz z nią związanych. Uzyskano dotację wysokości 50 tys. złotych. Zostały przeznaczone na opracowanie badań i wykonanie części najpotrzebniejszych prac zabezpieczających. Eksperci z Politechniki Krakowskiej z doktorem Andrzejem Krupińskim zbadali stan historycznego budynku: fundamenty, ściany, sklepienia, dach, rzeźby, malowidła i wystrój. Wykazały one, iż niezbędne są szybkie prace zabezpieczające przedmiot przed niestety jego zawaleniem. Należy wykonać nowy strop i sklepienia. Gmina wybrała ponownie wspomnianą Politechnikę do opracowania dokumentacji na wykonanie wymienionych prac. Ich wydatek wyniesie ok. 35 tys. zł. Dąbrowa Tarnowska nie będzie musiała pokrywać go sama. 20 tys. złotych przekazał na ten cel Sejmik Województwa Małopolskiego a pozostałą resztę po połowie pokryją po połowie gmina dąbrowska i Gminę Wyznaniową Żydowską w Krakowie.
Niestety prace, które są najpilniejsze do ratowania obiektu są ogromnie drogie. Sięgają sumy 1 miliona złotych. Dąbrowa Tarnowska złożyła już w tej sprawie wniosek do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jeżeli się uda i Dąbrowa dostanie ową dotację to prace przy Synagodze będą się mogły rozpocząć w drugiej połowie roku.
- Dodano:
- Autor:
Pisarz