Co znaczy mozajka

Porada J. polskiego na swojej witrynie publikuje dokument Zalecenia dla urzędów stanu cywilnego dotyczące nadawania imion dzieciom osób obywatelstwa polskiego i narodowości polskiej, który powinien zainteresować rodaków zastanawiających się nad poprawnością swojego języka. W szczególności pkt. d -
Piszemy -j-, nie -i-, w połączeniach: samogłoska + j-, na przykład Rajmund, nie Raimund. Wyjątek stanowi imię Aida (wymawiane także A-i-da).
Inne wyrazy, podobnie dzielone na sylaby jak owo kobiece imię, nie będą tutaj rozpatrywane, na przykład : alkaloid asteroida celuloid cykloida elipsoida geoida koloid negroid paraboloida planetoida poidło sinusoida toroid trapezoid.
Inny podział sylab jest w parach Chojna (nazwa miasta) - choina, następna - koleina. Ważna różnica w wymowie?
Brukowiec (gazeta) to dostojniej tabloid [ta-blo-id] (nie [ta-blojd]). Podział na sylaby ma fundamentalne znaczenie w wymowie i powinien mieć znaczenie w pisowni.
Wykładnia punktu d każe się zastanowić nie tylko nad wyrazem e-mail (które po polsku powinno być pisane raczej emajl, wszak koktajl, nie koktejl/koktail), lecz również nad słowem mozaika.
Jak prawidłowo należy wymawiać wyraz mozaika?
Mozaika wymawiamy tak samo jak bajka, czyli [mozajka]. Z kolei mozaik (dopełniacz lm) wymawiamy dwojako: [mozaik] albo [mozajik]. Analogia do bajki może prowadzić do błędnego zapisu mozajek, warto o tym pamiętać. - odpowiada znany polonista, prof. Mirosław Bańko.
Możejki (lit. Mažeikiai) - miasto na Litwie. Wystarczające podobieństwo z parą mozajka - mozaika? Z Możejek - z mozajek. Inne nazwy geograficzne? Adelajda - Adelaide (również imię) Bahrajn - Bahrain Bejrut - Beirut (aczkolwiek (również Bayrut, Beyrouth) Cyrenajka - Cirenaica ( także Cyrenaica, Cyrénaique, Kyrenaika) Gujana - Guiana Hajfa - Haifa Hajfong - Haifong Jamajka - Jamaica Kłajpeda - Klaipeda Krajowa - Craiova Pompeje/Pompeja - Pompei(i)/Pompeia Sajgon - Saigon Synaj - Synai Tajlandia - Thailand Tajwan - Taiwan Troja - Troie ( (również Troy).
Józef Kajfasz - arcykapłan żydowski (I wiek), lecz w innych językach: Caiaphas Caifa Caifás Caiphe Cayafás Kaifasz Kaiphas Kajafas Kajaphas Kajfa Kájfež Kayafa Qajjafa.
Pewna Polka chciała zmienić imię Maja na Maia. Odpowiedział jej przewodniczący RJP - Wyrażam opinię, że zmiana pisowni imienia Maja na Maia nie jest możliwa w świetle przepisów współczesnej polskiej ortografii. Nie ma gdyż możliwości zapisu litery i pomiędzy dwiema literami a. Ponadto zapis Maia uniemożliwiałby jednoznaczne odczytanie imienia (Ma-i-a czy Maja). Nie ma więc żadnego racjonalnego uzasadnienia dla zmiany pisowni tego imienia; nie można naruszać zasad polskiej ortografii w pisowni imion.
Inna pani chciała zmienić to imię na Maya, lecz językowi naukowcy odpisali - RJP wyraża niekorzystną opinię o imieniu Maya, uznając, że jedyną prawidłową metodą zapisu tego imienia jest Maja.
Tamże zasugerowano imię w formie Kajla zamiast Kaila.
Z trzciny cukrowej wytwarza się rum o nazwie jamajka, lecz można sobie wyobrazić również inne towary o takiej nazwie. I co? Powinniśmy je opisywać jako jamaica, jamaika, czy dżamaika? A może jednak jamajka, jamajki, jamajek? A może błędnie przyjęliśmy postacie: budleja (z łaciny buddleia, inaczej omżyn), kajman (((z łaciny caiman), dujker (gazela, z angielskiego: duiker), Posejdon (bóg grecki, Poseidon)? Ryba arapaima powinna w naszym języku mieć nazwę arapajma, podobnie jak prawidłowo spolszczone już nazwy ryb tajmen i sajra (((((z łaciny taimen, saira). Francuz Braill wynalazł alfabet przeznaczony dla niewidomych i oni piszą braillem czy brajlem? Zbiornik do podgrzewania wody to boiler czy bojler? Auto wyposażamy w spoiler czy w spojler?
lecz ( (również mamy sytuacje odwrotne, kiedy słowiańskie wyrazy zawierające literę j, w większości zachodnioeuropejskich języków mają i, na przykład :: Bajkał - Baikal (jezioro), bałałajka - balalaika (instrument muzyczny), Kołomyja - Kolomyia (miasto), łajka - laika (rasa psa), pierestrojka - perestroika (przekształcenia mechanizmu politycznego ZSRR w latach 1985-1991), trojka - troika (trójkonny zaprzęg).
Zatem mozajka. A zupełnie maleńka to mozajeczka - mozaiczka? A coś większego - mozaja? A całkiem wielkiego - mozajsko lub mozaisko?
Wszak -
alejeczka - aleiczka alejka ulica alejsko - aleisko
chryjeczka - chryiczka chryjka chryja chryjsko - chryisko
kniejeczka - knieiczka kniejka kniejka kniejsko - knieisko
sekwojeczka - sekwoiczka sekwojka sekwoja sekwojsko - sekwoisko
szyjeczka - szyiczka szyjka szyja szyjsko - szyisko
tujeczka - tuiczka tujka tuja tujsko - tuisko
tulejeczka - tuleiczka tulejka tuleja tulejsko - tuleisko
uklejeczka - ukleiczka uklejka ukleja uklejsko - ukleisko
żmijeczka - żmiiczka żmijka żmija żmijsko - żmiisko,
nie mniej jednak zgrubienia z literą i mają o jedną sylabę więcej, niż z literą j.
Pan mazgaj, pani mazgajka, lecz jedno z nich w ogromnym wydaniu, to mazgajsko albo mazgaisko; zdrobnialej raczej mazgajeczek - mazgajeczka, niż mazgaiczek - mazgaiczka. Gdyby powstał jakiś ruch zapoczątkowany w kafejce, to mógłby się nazywać kafeizm. Mała kafejka, spora kafeja, lecz wielkie kafejsko >lub kafeisko, malutka kafejeczka >lub kafeiczka.
Poza rodzajem żeńskim można znaleźć inne przykłady, choćby: tramwajeczek - tramwaiczek tramwajek - tramwaik tramwaj tramwajsko - tramwaisko.
Osobnym a trudnym zagadnieniem jest dopełniacz liczby mnogiej rzeczowników rodzaju kobiecego o zakończeniu -ja w mianowniku liczby pojedynczej. W dopełniaczu liczby pojedynczej mają zakończenie -i, lecz w liczbie mnogiej >lub -i, >lub -j albo ( (również autorzy leksykonów dopuszczają oba te zakończenia. Na stu polonistów na pewno kilku popełni błąd (a jakiż tj. błąd, skoro uznani twórcy w wielu przykładach prezentują odmienne postawy?).
A zatem -
ulica, tej alei, tych alei >lub alej i: boja boi boj; chryja chryi chryj; epopeja epopei epopej; faja fai faj; keja kei kej; knieja kniei kniej; koja koi koj; leja lei lej; nadzieja nadziei nadziej ( ( (również imię); odyseja odysei odysej; ostoja ostoi ostoj; Pompeja (( ( (również Pompeje) Pompei Pompej; paranoja paranoi paranoj; reja rei rej; sekwoja sekwoi sekwoj; soja soi soj; szałamaja szałamai szałamaj; szyja szyi szyj; tuja tui tuj; trója trói trój; tuleja tulei tulej; ukleja uklei uklej; zawieja zawiei zawiej; zbroja zbroi zbroj; zgraja zgrai zgraj; żmija żmii żmij.
Czyżby zgrubienie mozaja (od mozajka) miałoby w dopełniaczu liczby pojedynczej postać mozai, zaś w dopełniaczu liczby mnogiej mozai >lub mozaj?
Czy przechodzenie litery j w literę i jest czymś niezwykłym w naszym języku? Nie, wszak znamy: epopeja - epopeista Europejka - europeizm gaj - gaik Hebrajka - hebraizm Himalaje - himalaizm klej - kleik kolej - kolei krój - kroi państwo - kraik maj - mai mój - moi napój - napoi niepokój - niepokoi paranoja - paranoik raj - raik rój - roi sklejka - sklei słój - słoik stój - stoi strój - stroi tramwaj - tramwaik twój - twoi wybój - wyboisty zastój - zastoina zwyczaj - zwyczaik. Od nazwisk Bareja i Okrzeja można stworzyć hasła bareizm i okrzeizm.
Cóż tj. mozajka? To jest znany od starożytności sposób tworzenia kompozycji plastycznej (widokowej) poprzez układanie na podłożu wzorów z barwnych, drobnych kamyków, kawałków szkła, ceramiki, marmuru. Mozajka to również sukces opisanej techniki, zatem ułożony wzór z przykładowo wymienionych obiektów, który można podziwiać tysiące lat po wykonaniu. Mozajka jest (( ( (również wirusową chorobą roślin ( na przykład :: tytoniu) - na liściach powstają jasne plamy. W technice mozajka to zespół tys. drobnych światłoczułych obiektów umieszczonych w kamerze telewizyjnej. W przenośni mozajka bywa mieszaniną wielu różnorodnych obiektów (może dotyczyć rozmaitych dziedzin).
Które formy powinny zostać uznane za właściwsze? Przyglądać się mozaice /mozajce na muzealnej posadzce, układać wielobarwną mozajkę / mozaikę, wyłożyć ścianę mozajką / mozajką; sporo interesujących mozajek / mozaik, przyglądać się mozajkom / mozaikom?
W większości języków słowo mozajka ma podobną formę i zazwyczaj nawet lingwistyczny dyletant nie ma problemu z jego zrozumieniem (wł. mocaico ze ś.((((((z łaciny mosaicum - musaicum od .(((((((z łaciny musaicus 'dotyczący Muz, artystyczny' z gr. Moúsa 'Muza'), mosaique (francuski), mosaico (hiszpański i portugalski), Mosaik (niemiecki), mosaik (szwedzki), mosaiko (baskijski), mosaiikki (fiński), mozaiek (niderlandzki), mozaik (bośniacki, chorwacki, turecki i węgierski), mosaikk (norweski), mozaiko (esperanto), mozaika (czeski, słowacki, litewski i indonezyjski i... polski).
Mozaizm to monoteistyczna religia narodu żydowskiego oparta na nauce Mojżesza (fr. mosaisme z gr. Mosés 'Mojżesz' z hebr. Mosze), zatem w naszym języku przypadkowo może kojarzyć się z definicją mozaika - mozajka.
Tesera ( .((((((((z łaciny tessera, zdobniale tessella) to kostka albo płytka będąca materiałem do układania mozajki. W wielu językach (angielski, portugalski, niderlandzki, norweski) termin znany w formie tessera, (aczkolwiek po hiszpańsku tesela i po katalońsku tessella. Niewymawiane podwójne s, zapisywane w innych językach jako ss, w naszym języku zapisujemy jako pojedyncze s (( na przykład :: buSola, kompaS, paSaż, poSeSja, maSakra, gdzie w większości języków S=ss).
Zatem nie -
Mozaicyści oddali do użytku mozaikowe opus wykonane z ceramicznych tesser ułożonych w interesujące wzory.
lecz -
Mozajkarze oddali do użytku mozajkowy opus* wykonany z ceramicznych teser ułożonych w interesujące wzory.
* -opus powinien być słowem rodzaju męskiego.
(( ( (również -
Fabrykacja masy mozajkowej jest utrzymywana w tajemnicy. Marmurowe mozajki nie są trwałe. Mozajkarz (aktualnie mozaicysta) dysponuje tysiącami odcieni. Mozajkarki (wszak nie mozaikarki) to kobiety pracujące w omawianym zawodzie i maszyny układające mozajki.
Przeto proponuję

uznać za nietrafione ((aktualnie służące słowa
mozaika i mozaik
a do słownika jezyka polskiego przyjąć słowa
mozajka > i mozajek.

Reasumując, powinniśmy w słownikach mieć rzeczowniki: mozajeczka - mozaiczka mozajka (tych mozajek) mozaja mozajsko - mozaisko > i mozajkarz mozajkarka mozajkowość mozajkowatość mozajkowy mozajkowaty mozajkowo mozajkowato mozajkować.
Nie wiadomo, dlaczego nazwę aparatu fotograficznego marki Leica piszemy lejka, zaś w wyrazie mozaika zmieniliśmy tylko litery s > i c na z > i k, pozostawiając i bez zmiany na j. Językowe brakoróbstwo?
Izosejsta (gr. ísos 'równy', seistós 'wstrząśnięty') - krzywa na mapie łącząca punkty na powierzchni Ziemi, w których wystąpiło takie samo natężenie trzęsienia ziemi. (( ( (również inne słowa, (( na przykład :: sejsmologia. Podobnie mejoza (gr. meíosis 'pomniejszenie') - typ podziału komórkowego. I sporo innych słowoów.
Można uznać, iż wyrazy obce zawierające litery i > i y po samogłoskowej literze, w czasie poprawnego procesu spolszczania, w sposób zupełnie naturalny wymieniają owe dwie litery na literę j.
Na koniec jeszcze jedna opinia RJP, tym wspólnie o pisowni imienia Abigajl -
Imię to występuje w "Słowniku imion", wydanym poprzez Ossolineum w r. 1991, w spolszczonej formie graficznej jako Abigajl. Takiej gdyż formy wymagają zasady polskiej ortografii, wedle którymi "po literze oznaczającej samogłoskę - wedle wymową - piszemy j."
Wprawdzie kropkę postawiono błędnie, lecz taka drobna usterka nie powinna pomniejszać wagi argumentacji RJP. Mamy szereg imion, które są rzeczownikami pospolitymi albo nazwami geograficznymi - Aga Arkady Bernardyn Daniel Delfin Estera Flora Gloria Gracja Halka Hiacynt Jagoda Kanty Karp Lena Loda Leopard Lew Malina Maja Sposoby Nadzieja Narcyz Nestor Nimfa Nora Norma Róża.
Po paroletnich sądowych procedurach Najwyższy Sąd Administracyjny uznał, iż można nadać dziecku imię Dąb, mimo iż to również słowo pospolity. Stanowisko Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN wyraźnie jest sprecyzowane - nie powinno się nadawać imion pochodzących od słowoów pospolitych. Wystarczy zapoznać się z spisem imion zacytowanych nieco przedtem, by stwierdzić rozmijanie się z prawdą poprzez językowych urzędników, co zapewne dostrzegł był NSA. Zresztą nie powinno ma inne znaczenie w sensie prawnym, a inne w mowie potocznej...
Z czasem stanowcze protesty polonistów złagodnieją i poszerzy się spis polskich imion, zatem w jaki sposób powinno być zapisane ewentualne imię nawiązujące do ułożonych teser - Mozaika czy Mozajka?

Wysłano 24 września 2007 do Porady J. polskiego > i do Towarzystwa Miłośników J. polskiego.