Co znaczy Schody we wnętrzu.

Schody są pierwszoplanowym elementem architektury przestrzeni domowej. W ciągu ostatnich lat ponownie nabrały szczególnego wymiaru - pełniąc swą funkcję użytkową stały się równocześnie elementem kompozycji wnętrza i jego dekoracją. Różnorodne kształty stopni i balustrad, a również materiały z których są one wykonane pozwalają tworzyć we wnętrzu nadzwyczajnie oryginalne formy. We współczesnych domach schody lokowane są w otwartej przestrzeni, są częścią salonu, holu albo przenikają między nimi. Kształt schodów wpływa na kompozycję i estetykę wnętrza. Uwarunkowany jest on jednak układem funkcjonalnym pomieszczenia, jego wielkością, a również rolą jaką schody mają pełnić we wnętrzu. Inny kształt, szerokość i wysokość stopnia będą miały schody łączące poziomy tej samej kondygnacji, inny - reprezentacyjne schody prowadzące na wyższa kondygnację, a jeszcze inny - schody prowadzące do piwnicy, na antresolę czy poddasze. Różnice poziomów wzbogacają wnętrze tworząc wielopłaszczyznową perspektywę.
Ciekawa forma schodów, odpowiednio wkomponowana w całość przestrzeni mieszkalnej może bardzo ją uatrakcyjnić. Niezależnie jednak od konstrukcji i kształtu schody powinny być solidne i trwałe. Nowoczesne technologie i metody łączenia różnych materiałów pozwalają na wykonanie okładziny schodów praktycznie ze wszystkich materiałów stosowanych we wnętrzach. Tradycyjnie jako materiał okładziny schodów stosujemy drewno albo kamień. Dobrze prezentują się również połączenia tych materiałów. Z kolei ich wzbogacenie stalowymi albo szklanymi dodatkami potrafi diametralnie zmienić odbiór wizualny wnętrza. Zastosowane materiały powinny jednak mieć odbicie w charakterze przestrzeni. Materiały naturalne - o bogatej gamie kolorów, rysunku słojów, struktur mineralnych - pozwalają wkomponować schody w dowolnie wystylizowaną przestrzeń.

Na stopniach.
Decydując się na schody drewniane, należy zastosować drewno o dużej twardości. Do gatunków, które warto stosować zaliczymy - dąb, jesion, buk - z drzew występujących w naszej strefie klimatycznej i coraz częściej służące drewna egzotyczne - odmiany mahoniowców jest to sapelli, teak, jatoba, merbau. W połączeniu ze stopniami drewnianymi efektownie prezentują się podstopnice wykonane z blachy nierdzewnej, szkła, gresu albo płyt marmurowych. Okładziny schodów powinny być dostosowane do wystroju wnętrza, skomponowane kolorystycznie z elementami podłogi na obu kondygnacjach. W zależności od wnętrza w jakim usytuowane są schody, mogą być one proste - nowoczesne, o minimalistycznej formie, jak i klasyczne - „ciężkie”, bogato zdobione. Łącząc dwa barwy drewna na różnych poziomach, schody możemy wzbogacić stosując intarsje w formie obiektów wykonanych z obu gatunków drewna. Równie ciekawie prezentują się wstawki w formie obiektów wykonanych z polerowanego kamienia. Geometryczne wzory, jak i motywy organiczne intarsji pozwalają nawiązać stylem do minionych epok.
Ciekawym materiałem stosowanym jako okładzina schodów jest naturalny kamień, granit albo marmur. Schody wykonane w ten sposób idealnie komponują się z balustradami ze stali nierdzewnej, która podkreśla chłodny charakter kamienia. Przy wykorzystaniu kamienia polerowanego na stopniach należy zadbać o bezpieczeństwo - przy krawędzi należy wykonać antypoślizgowy pasek. Najmniej ciekawym rozwiązaniem jeżeli chodzi o okładzinę schodów jest wykorzystanie płytek ceramicznych. Nieporządek w podziałach fug, jak i mała wytrzymałość na ścieranie powodują szybką utratę sukcesów estetycznych.
We wnętrzach nowoczesnych możemy pokusić się o wykonanie stopni z blachy nierdzewnej albo szkła. To są rozwiązania bardzo efektowne, a w połączeniu z elementami wykonanymi z ciemnego drewna - eleganckie i nowoczesne. Tak wykonane schody, zestawione z oszczędną, prostą balustradą są wizualnie lekkie, sprawiają wrażenie zawieszonych w powietrzu i idealnie harmonizują z meblami reprezentującymi współczesny design.

Wybór formy i kształtu.
Schody możemy podzielić z racji na kształt widziany w rzucie i na wykorzystaną konstrukcję. Podział schodów z racji na kształt obejmuje schody proste – jednobiegowe, dwubiegowe podzielone spocznikiem albo zabiegowe. Na planie koła możemy rozróżnić schody kręte zamocowane do wspólnego wewnętrznego słupa albo policzkowe z tak zwany duszą pośrodku.
Najczęściej spotykanymi są schody o konstrukcji żelbetowej - pełne, realizowane na kroku budowy budynku. Opierają się na dwóch kondygnacjach i mogą być zrealizowane jako zamknięte w klatce schodowej, przylegające do ściany albo mogą zwyczajnie stanowić wolnostojącą formę. Schody wykonane w tej technologii mogą sprawiać wrażenie ciężkich i niewiele efektownych, jednak dzięki odpowiedniej oprawie plastycznej i dobrze dobranym materiałom mogą szybko zmienić swój wygląd.
Układ wyrastających ze ściany, przyklejonych stopni to ciekawa alternatywa dla szablonowych schodów, szczególnie w przestronnych salonach. Schody żelbetowe – wspornikowe - rzadko spotykane, a mające szczególne walory wizualne - charakteryzują się jednostronnym umocowaniem, każdego stopnia oddzielnie do przylegającej ściany. Tak zaprojektowane dają duże możliwości nowoczesnych aranżacji. Są lekkie w formie i bardzo efektownie prezentują się w otwartych wnętrzach. Schody wspornikowe powinny być przewidziane na kroku projektowania domu. Proste stopnie obudowane drewnem albo kamieniem stanowią oryginalny obiekt przestrzeni. idealnie harmonizują z nowoczesnym wzornictwem mebli i obiektów wyposażenia. Schody wspornikowe mogą być wykonywane również w formie schodów krętych, na planie koła, wokół dominującego słupa, z którym związane są wsparte na nim stopnie. Zaletą takiego rozwiązania jest niewielka przestrzeń, którą należy przeznaczyć na budowę wygodnych schodów. Dodatkowym elementem dopełniającym tę formę jest gięta poręcz, odpowiadająca kształtowi schodów, drewniana albo stalowa.
Zwolennicy lekkich wizualnie konstrukcji mogą zdecydować się na zbudowanie we wnętrzu schodów ażurowych – policzkowych. Charakterystycznym elementem takiego rozwiązania są belki prowadzące wzdłuż biegu schodów, do których natomiast dowiązane się stopnie. Jeśli konstrukcja przylega do ściany to policzek może występować tylko po jednej stronie. Zarys schodów w ten sposób projektowanych może być różnorodny, ograniczony jedynie przez możliwości kształtowania materiału belek policzkowych. Policzki zwykle realizowane są z drewna. W razie schodów na planie koła, elementami konstrukcyjnymi są belki stalowe, obudowane po kształcie zafornirowaną sklejką dając sukces giętego drewna. W nowoczesnych rozwiązaniach policzki mają postać stalowych pasów - lakierowanych proszkowo albo wykonanych ze stali nierdzewnej.
Najlżejszą wizualnie konstrukcją są schody oparte na jednej „prowadzącej belce” umiejscowionej centralnie w osi poszczególnych stopni. Odpowiednio wykonane schody i dobrze dobrane materiały wykończeniowe sprawiają, ze schody niejako wyrastają z płaszczyzny podłogi. Taka forma sprawdza się we wnętrzach otwartych gdzie przenikające poprzez stopnie światło nadaje konstrukcji dodatkowej lekkości i stwarza we wnętrzu wrażenie większej przestronności.

Ergonomia i bezpieczeństwo.
Schody mogą wypełniać klatkę schodową, albo być częścią otwartej przestrzeni wnętrza. Mogą być zrealizowane na planie koła, kwadratu albo elipsy. Mogą przybierać ciekawe kształty i łączyć w sobie różne figury. Są elementem architektonicznym stanowiącym wyzwanie dla architekta wnętrz. Dobrze zaprojektowane - powinny cieszyć oryginalną metodą i równocześnie powinny być ergonomiczne i bezpieczne.
zwalczanie różnic poziomów w czasie chodzenia po schodach wymaga 7-krotnie większego nakładu energii niż chodzenie po terenie płaskim. Najlepszy kąt nachylenia biegu schodów uwarunkowany tak względami psychologicznymi, jak i fizycznymi wynosi 30 stopni. Wymiary idealnego stopnia ustala proporcja h/t=17/29, gdzie h - wysokość stopnia, t - szerokość stopnia. Parametr ten dopasowany jest do długości kroku dorosłego człowieka, który wynosi 62,5 cm. Dlatego także ustalenie pochyłości dla której człowiek wchodzący zużywa najmniejsza liczba energii wynika ze wzoru 2h+t=62,5 cm. Zasady ergonomii ograniczają również liczbę stopni w biegu do 18 sztuk. Jeśli z różnicy wysokości między kondygnacjami uzyskujemy większa liczbę stopni należy wykorzystać spocznik, którego długość powinna być n-krotną długości kroku plus szerokość stopnia. Dla wygody i poprawnej komunikacji również szerokości biegu ma główne znaczenie. W domach jednorodzinnych i mieszkaniach dwupoziomowych min. szerokość biegu to 0,7 m. W razie posiadania zbyt małej przestrzeni na zbudowanie schodów prostych możemy wykorzystać schody zabiegowe. Należy jednak zwrócić szczególną uwagę na to rozwiązanie, bo regularnie schody wykonane w ten sposób są niewygodne, a nawet niebezpieczne. Najważniejsza zasada wygodnych, bezpiecznych i estetycznych schodów to jednakowa wysokość wszystkich stopni. Najczęstszą wadą projektowanych schodów jest różna wysokość poszczególnych stopni (w szczególności skrajnych). regularnie są one także zwyczajnie źle „wylane”. Błędy w wykonaniu izolacji skutkują zmniejszeniem wysokości pierwszego stopnia, co jest z jednej strony mankamentem dekoracyjnym, a z drugiej może powodować niebezpieczne sytuacje przy użytkowaniu schodów.
Duże znaczenie w wyglądzie i wygodzie użytkowania schodów ma kształt stopni i usytuowanie podstopnicy. Modne i proste rozwiązania, w których koniec stopnia jest początkiem podstopnicy, są piękne, ale brak podcięcia albo pochylenia podstopnicy skutkuje szybkie zabrudzenia albo uszkodzenia tej pionowej części. Na ergonomię i wygodę użytkowania schodów ma wpływ również stabilność konstrukcji, dobrze zaprojektowana balustrada i odpowiednie oświetlenie.

Balustrada.
O charakterze schodów w znaczącej mierze decyduje forma balustrady. Dostosowana stylistycznie do charakteru wnętrza silnie na nie oddziałuje. Inne kształty przyjmie we wnętrzach utrzymanych w stylu dawnej rezydencji, inne w nowoczesnych wnętrzach w stylu high-tech. We wnętrzach nawiązujących do estetyki z przełomu wieków w balustradzie pojawią się secesyjne przedmioty zdobnicze - wijące organiczne formy. Czasem rozrzucone w nieładzie pod rożnymi kątami pręty podtrzymujące pochwyt stanowią ciekawy obiekt dekoracyjny wnętrza. Wypełnieniem przestrzeni między elementami mogą być niewielkie przeszklenia witrażowe. We wnętrzach współczesnych balustrada przyjmie formę minimalistyczną - lekkich wizualnie słupków między którymi napięte są stalowe linki albo pręty. Wypełnieniem między tymi słupkami może być również szkło, pleksi albo blacha perforowana. Czasem minimalistyczna balustrada przyjmuje postać stalowej rury wijącej się wzdłuż biegu schodów

Na ostateczny wygląd schodów ma również wpływ zastosowany do ich wykonania materiał. Balustrada wykonana z drewna, z frezowanym podchwytem opartym na toczonych tralkach spowoduje uzyskanie tradycyjnego efektu. W klasycznym wnętrzu dobrze będą również wyglądały przedmioty schodów wykonane z patynowanej stali, toczone, kute albo rzeźbione. Stylowe wnętrza mogą jednak równie ciekawie prezentować się w zestawieniu z prostą i nowoczesną balustradą.
Projektując balustradę nie należy zapominać o jej podstawowej funkcji. Jest nią zabezpieczenie przed upadkiem i pomoc przy poruszaniu się po schodach. Balustrada powinna mieć wysokość min 90 cm. Należy również zwrócić uwagę na odległości między poszczególnymi elementami balustrady. Odstęp między tralkami i prętami poprzecznymi nie powinien być mniejszy niż 12 cm, a forma balustrady powinna być tak dobrana, by uniemożliwić ewentualne wspinanie się dziecka po balustradzie, albo jego wypadnięcie ze schodów.

Nowoczesne metody kształtowania formy.
W celu uwypuklenia walorów estetycznych schodów bardzo regularnie posługujemy się światłem. Właściwe oświetlenie schodów jest również niezmiernie istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa. Ważne jest, aby codzienne >>zwalczanie stopni nie sprawiało trudności, ani nie powodowało niepotrzebnego zagrożenia. Odpowiednie oświetlenie nada równocześnie schodom wyjątkowy wygląd, podkreśli ich kształt i wydobędzie naturalne piękno zastosowanych materiałów. Dzięki światła możemy zbudować odpowiedni klimat świetlny dostosowany do każdej sytuacji i pory dnia. Różnorodne rozwiązania konstrukcyjne schodów stawiają przed projektantem wnętrz nie lada wyzwanie. Zastosowanie różnych, przynajmniej dwóch mechanizmów oświetlenia schodów pozwoli na dopasowanie natężenia światła do zmieniających się warunków.
Oświetlenie schodów powinno być dyskretne, powinno kierować strumień na stopnie, umożliwiać bezpieczne przemieszczanie się między kondygnacjami. Nie powinno z kolei ingerować w klimat świetlny domu. Najważniejsze jest, aby podkreślało ono dekoracyjne przedmioty balustrady i płaszczyzny ścian, a również, aby stosunkowo możliwości korygowało ewentualne niedociągnięcia, a tym samym nadawało całej formie właściwą lekkość.

Oświetlenie dekoracyjne i funkcjonalne.
Wielopłaszczyznowość schodów pozwala na wykorzystanie różnorodnych, bardzo efektownych mechanizmów oświetleniowych. Jeśli konstrukcja przylega do ściany możemy zainstalować oświetlenie w ścianie, 15 cm nad płaszczyzną następnych stopni, oświetlając każdy ze stopni z osobna. Częściej jednak decydujemy się na oświetlenie pierwszego i ostatniego stopnia i spocznika. Innym, ciekawym rozwiązaniem są oprawy zainstalowane w podstopnicach w centralnej części oświetlające płaszczyznę stopnia znajdującego się poniżej. Zaskakujące efekty oświetleniowe dają lampy wbudowane w stopień przy ścianie albo przy balustradzie. Świecąc do góry wydobywają one snopem światła fakturę na ścianie albo dekoracyjne przedmioty balustrady. Innym metodą oświetlania schodów są niewielkie lampy wbudowane w słupki podtrzymujące balustradę. Takie rozwiązanie sprawdza się w razie nowoczesnych balustrad wykonanych ze stali nierdzewnej, regularnie połączonej ze szkłem.
Najczęściej spotykanym metodą oświetlania schodów są dekoracyjne lampy zwieszone centralnie nad biegiem schodów, w formie kilku opraw na różnych wysokościach i kinkiety zainstalowane na ścianach przyległych do schodów. Kinkiety powinny kierować światło równocześnie na stopień i sufit. Czasem mogą także kierować światło na detale znajdujące się w pobliżu.
Do oświetlenia schodów producenci proponują specjalne oprawy schodowe zaopatrzone w asymetryczny odbłyśnik albo matową przesłonę. Umieszczone w nich źródła światła o niewielkiej mocy subtelnie podkreślają formę schodów, fakturę, a również kolor zastosowanego materiału. Doskonale harmonizują z pozostałą częścią wnętrza. Dlatego także sporym błędem jest wykorzystywanie zwyczajnych opraw halogenowych, które nie przynoszą spodziewanej satysfakcji. Również oświetlenie naturalne może w ciągu dnia wydobyć i eksponować urodę schodów. Doskonałym tłem są dla niego przeszklenia fusingowe, matowe szyby, a również witraże nawiązujące stylem do balustrady i obiektów dekoracyjnych stopni.
Oświetlenie schodów warto przewidzieć już na kroku projektowania, a najpóźniej „wylewania schodów”. Wówczas w łatwy sposób można przygotować odpowiednie otwory pod lampy, które stworzą we wnętrzu wrażenie zupełnie nowej jakości, a użytkownikom sprawią wiele satysfakcji.
w razie schodów zewnętrznych możemy stosować sprawdzone metody oświetlenia. Musimy jednak pamiętać o wykorzystaniu odpowiednio szczelnych opraw oświetleniowych, które będą odporne na działania środowiska i uszkodzenia mechaniczne.

W każdej sytuacji przestrzennej schody wymagają odpowiedniej, indywidualnej oprawy. Ciekawie i harmonijnie zestawione materiały, kształt stopni i balustrady, faktury na ścianach i odpowiednie oświetlenie są najlepszymi metodami na wydobycie ich z przestrzeni wnętrza i zwrócenie na nie uwagi. Dlatego przeobrazimy schody w szczególnie dekoracyjny obiekt naszego wnętrza.

Jacek Niezgoda
ARTDESIGN biuro projektowe
http://www.artdesign.pl
jacek.niezgoda@artdesign.pl